2014 Çevre Bilançosu (2)
Bütün bir yılın kent-çevre-yargı haberlerini tarayarak çıkardığımız bilançonun ikinci altı aylık bölümü de böyle…
29.12.2014
TEMMUZ
Antalya Adrasan’da 150 futbol sahası büyüklüğünde 125 hektar kızılçam alanı bir sabotaja kurban giderek kül oldu.
Bakanlar Kurulu, 11 ilde kurulacak HES, RES ve yapılacak elektrik iletim hatları için Maliye Bakanlığı ve ilgili genel müdürlüklere "acele kamulaştırma" yetkisi verdi.
Muğla Fethiye’de yılda 8 milyon lira gelir getiren dünyaca ünlü Ölüdeniz ve Belcekız plajlarının, ihaleyle yıllık 2.6 milyon liraya özel bir şirkete verilmesi tartışma yaratınca, ihalenin yürütmesi durduruldu.
Dünyada flamingolar için önemli kuluçka sahalarından biri olan Tuz Gölü'nde 2013’te 22 bin olan kuluçkadan çıkan flamingo sayısı 2014’te 2650'ye düştü, gölün kuraklık nedeniyle flamingo mezarlığına dönüşeceği belirtildi.
Anayasa Mahkemesi, Çevre Kanunu’na geçici 3. madde olarak konan ve çok sayıda büyük projeye ÇED muafiyeti getiren değişikliği durdurdu. İptal kararlarına rağmen bu madde sekiz kez yönetmeliğe konmuş, açılan davayla nisanda iptal kararı verilmiş ancak Danıştay’ın kararı yok sayılarak üç gün sonra tekrar yönetmeliğe eklenmişti.
Sapanca Gölü’nde su çekilmesi sahilden 75 metrenin üzerine çıkarken, gölü besleyen 14 dereden 10’u kurudu, daha önce su kayağı yapılan alan tarlaya haline geldi, Marmara’da yine hortum görüldü, Kayseri’de sıcakların etkisiyle Erciyes Dağı’ndaki kar tamamen eridi.
Uzakdoğu'yu vurup 195 kişinin hayatına mal olan Rammasun tayfunu Çin'in son 40 yılda gördüğü en şiddetli tayfundu.
Bölge İdare Mahkemesi 1. Kurulu Ataköy sahildeki inşaatlarla ilgili 5. İdare Mahkemesi'nin verdiği yürütmeyi durdurma kararını onadı.
Urla'da Erdoğan’a hediye edildiği söylenen villaların hemen yanındaki komşu Zeytineli Koyu’nun da Ensar Vakfı'na verildiği iddia edildi.
Zeytinliklerin yüzde 60’ını zeytinlik olmaktan çıkaran değişiklik TBMM’de görüşülürken Enerji Bakanlığı’ndan itiraf geldi: “Akkuyu çevresi zeytinliklerle çevrili. Değişiklik yapılmazsa, santralı yapamayız.”
Akkuyu’nun ÇED raporunu inceleyen Viyana Üniversitesi’nden ise kötü haber vardı. Kullanılmış yakıt çubuklarının Rusya'ya geri yollanması halinde Boğazlardan geçeceği ve bunun da İstanbul için risk yarattığı vurgulandı.
İstanbul'da Park Orman’ı kiralayan Doğuş-Bilgili ortaklığının orman arazisini kamping adı altında yıllık 740 bin liraya kiralayarak villalar yapacağı ortaya çıktı.
Temmuzun sonuna geldiğimizde İstanbul barajlarındaki su seviyesi 2005’ten beri ilk kez yüzde 20’nin altına düştü. 172 milyon metreküp suya sahip barajlar sadece 60 gün su verebilecekti.
AĞUSTOS
Munzur Vadisi’ndeki HES’lere karşı protestoda 5 kilometre uzunluğunda halay çekildi.
Çanakkale Çan'a bağlı Karadağ Köyü’nde faaliyet gösteren maden şirketine tepki gösteren köylüler, temsili bir tabutun üzerine “Karadağ” yazarak, köylerinin cenaze namazını kıldı.
Arhavi'de, Türkiye’nin ilk şehir merkezine yapılan HES’i için Bakanlar Kurulu'nun acele kamulaştırma kararı doğrultusunda yürütülen işlemler, Arhavi Asliye Hukuk Mahkemesi’nce durduruldu. Şehir içi HES'in yürütmesi durdurulunca horonlu kutlama eylemleri yapılan Artvin Arhavi'de bu kez bir ilk yaşandı, HES'e evet eylemi yapıldı. Arhavi’nin AKP’li Belediye Başkanı'nın da katıldığı eylemde “HES’lere evet” pankartı açıldı.
Rize İdare Mahkemesi, Artvin Şavşat’taki Arpalı Deresi’ne kurulması planlanan Susuz HES’e açılan “ÇED iptal davası” için önce yürütmeyi durdurma kararı verdi, daha sonra süre aşımı nedeniyle davayı reddetti. Köy halkı karara itiraz edince, Rize İdare Mahkemesi'nin aldığı ret kararı Danıştay tarafından bozuldu.
Dansçı Ziya Azazi, Burdur Gölü'ndeki su seviyesinin düşmesine ve kuraklığa dikkat çekmek için gölde kurulan platformda dans etti.
Milas'taki orman yangınında tarım arazisi ve zeytinlik alanların da bulunduğu 600 hektarlık bölge yandı.
Van Gevaş’ta Selçuklular tarafından 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti'nin arkasına inşa edilen yurt binası büyük tepki çekti.
Sıcaklar nedeniyle debisi düşen Aksu Çayı’nın bölgedeki fabrikalardan dökülen kimyasal atıklarla rengi değişti, suyun rengi bazı bölgelerde yeşile, bazı yerlerde siyaha dönüştü.
Yeni Zelanda, iklim değişikliği gerekçesiyle ülkeye iltica başvurusu yapan bir ailenin başvurusunu kabul ederek bir ilke imza attı.
Ataköy sahilde devam eden inşaatlar için mahkeme savaşları başladı. İdare Mahkemesi'nden çıkan kararla, devam eden inşaatların ruhsatları iade edildi. Bakırköy Belediyesi mühürlediği inşaatlara devam demek zorunda kaldı. Aynı tarihlerde Zeytinburnu'ndaki siluete bozan 16/9 için yerel mahkemenin verdiği yıkım kararını Danıştay onadı, 13 kat için yıkım kararı çıktı.
Harvard Üniversitesi, yaz okulu kapsamında İstanbul’un tarihi bostanlarıyla ilgili bir ders açtı. Belediye tarafından bir kısmı molozla kaplanan Yedikule Bostanları’nda öğrenciler ders yaptı.
İstanbul Kent Savunması, Doğuş Grubu'nun 2013'te ihalesini aldığı Galataport projesinin ÇED toplantısını protesto etti.
Ice Bucket Challenge kampanyasından ilham alan İtalyan çevreci Alex Bellini, küresel ısınmaya dikkat çekmek için Grönland yakınlarındaki bir buzdağında bir yıl yaşamaya karar verdi.
Çin'in Hıbey eyaletinde süregelen kuraklık nedeniyle 100 binden fazla insan içme suyu sıkıntısıyla karşı karşıya kalırken, ABD’nin California eyaletinde yine aynı sebeple yüzlerce hane susuz kalmıştı.
İstanbul'da kuraklık yüzünden her gün azalan baraj doluluk oranı son 10 yılın en düşük seviyesi olan 16.31'e indi. Papuçdere Barajı tamamen kurudu. Kazandere Barajı su havzasında inekler ve koyunlar otladı. Su seviyesi 1 kilometre çekilen Büyükçekmece Gölü'nde balık tutulan alanlar düzlüklere dönüştü.
Bir yandan, İstiklal Caddesi’ni sel alıyor, Kasımpaşa’yı hortum vuruyor, Üsküdar’da denizle kara aynı seviyeye geliyordu. Yaz yağmurları romantizmini yitirmiş gibiydi.
EYLÜL
Bakanlar Kurulu’nca 10 Mayıs 2014’te alınan kararla Soma'da binlerce metrekarelik zeytinliklerin, Kolin’in yapacağı termik santral için acele kamulaştırıldığının ortaya çıkmasının ardından tepkiler yükseliyordu. Greenpeace dava açtı. Kolin, zeytinliklerin çevresine tel örgü çekti.
35 yılda su kapasitesinin üçte birini kaybeden, 4.3 milyar tonluk su varlığının 330 milyon tonu her yıl yok olan Burdur Gölü’nün 20 yılda tamamen kurumaması için imza kampanyası, toplu yas töreni ve su orucu başlatıldı.
Van Gürpınar’daki sulama amaçlı Zernek Barajı'nda su düzeyi, su tutulduğu 1985’ten beri ilk kez yüzde 20'ye kadar düştü.
TÜİK, Türkiye’nin termik santrallerde mayıstaki kömür tüketiminin 2013’ün aynı ayına göre yüzde 28.9 ile üçte bire yakın artışla 5 milyon 652 bin tona yükseldiğini açıkladı.
Türkiye, hortum vakasında Avrupa'da 3. oldu.
Koza Altın’ın İzmir Bergama’daki dünyaca ünlü Kozak Yaylası'nda altın madeni ocağı işletmek için düzenlediği ÇED toplantısı, CHP'li Bergama Belediye Başkanı, yöre halkı ve çevrecilerin tepkisi nedeniyle yapılamadı.
Türkiye'de varolan ve planlanan kömürlü termik santrallerinin çevreye ve sağlığa etkilerine dikkat çekmek için Greenpeace'in simgelerinden Rainbow Warrior III gemisi ilk kez Türkiye'ye geldi.
Susuz kalan Yalova’da Gökçe Barajı’ndan ölü hacimden pompalarla su çekilerek 10 gün yetecek su verildi.
Türkiye susuzluktan kırılırken, Pakistan'da muson yağmurları ve eriyen Deosai buzulu nedeniyle meydana gelen sellerde ölü sayısı 174'e çıkıyor, Pencap eyaletinde acil durum ilan ediliyordu.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Muğla Fethiye’deki 5000 yıllık tarihe sahip Kayaköy'ü 49 yıllığına kiralamak için ihale yapacağını açıkladı.
Akkuyu nükleer santralinin nakil hatlarının geçeceği yerlerle ilgili bilgilendirme toplantısını çevreciler protesto etti, şirket yetkilileri salonu terk etmek zorunda kaldı.
3. havalimanının imar planları, TMMOB Mimarlar Odası, Şehir Plancıları Odası ve İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul şubelerince dava edildi. Odalar, imar planların inşaat başlamadan önce onaylanması gerektiğine dikkat çekerek, havalimanı inşaatının “kaçak” olduğunu kaydetti.
Dünyanın en önemli kuş göç yollarından birinin ortasına yapılacak 3. havaalanında kuşlardan kaynaklı her yıl onlarca kaza yaşanabileceği belirtildi.
Balıkesir Erdek’teki Kyzikos Antik Kenti’nde yapılan kazılarda ünlü Hadrianus Tapınağı’nın mermerlerinin yakılıp kireç haline getirildiği ortaya çıktı.
Karabiga'da, Cengiz-Alarko ortaklığının kuracağı termik santralin ÇED'i Çanakkale İdare Mahkemesi’nce iptal edildi.
Bolu’da Abant İzzet Baysal Üniversitesi kampüse yol açmak için ağaçları kesti, Denizli Çivril’de alabalık üretim çiftliğindeki 750 bin alabalık sanayi atığı nedeniyle telef oldu, Sakarya’da sazanlar zehirlenerek kıyıya vurdu, hortum bu kez Antalya semalarından seyrediliyordu.
İzmir Çeşme’de Dalyanköy Erbil Sitesi sakinleri deniz manzaraları kapandığı için oy çokluğuyla çam ağaçlarını teker teker kesti, Kars’ta 232 kuş türünün konup kalktığı Kuyucuk Kuş Cenneti kurudu. Cerrattepe'den çıkartılacak altının işleneceği siyanür havuzuna karşı Artvin Murgul'da 3000 kişi yürüdü. Yürüyüşe, havuz kazmak istemedikleri için işten çıkarılan 900 işçi de destek verdi.
Dünya liderleri 23 Eylül’de BM Genel Sekreteri Ban Ki-Moon çağrısıyla New York’ta iklim zirvesinde bir araya geldi. İklim zirvesini hem protesto etmek hem de liderlerin iklim değişikliğiyle ilgili tavır almasını sağlamak için dünyanın 161 ülkesinde 2700’e yakın yerde eş zamanlı olarak düzenlenen eyleme İstanbul'da da 2000 kişi Taksim'de bir araya gelerek dahil oldu. New York’ta ise 400 bin kişinin yürüdü, zirveden muğlak bir metin çıkması eleştirilerin hedefi oldu.
Cumhurbaşkanı sıfatıyla ilk katıldığı uluslararası etkinliklerden biri olan iklim zirvesinde Erdoğan, Türkiye’nin seragazı emisyonlarını yüzde 21 azalttığını söyledi. Oysa rakamlar Türkiye’nin, 1990-2012 arasında emisyonlarını azaltmadığını aksine yüzde 133,4 arttırdığını gösteriyordu, bahsedilen, artıştan indirimdi. Yine dünyayı yanıltmaya çalışıyorduk.
EKİM
Ekimde yine acı bir felaketle karşı karşıyaydık. Karaman Ermenek’te kömür ocağında meydana gelen kazada 18 işçi mahsur kalarak iş cinayetine kurban gitti.
Fransa'nın güneyini etkileyen şiddetli yağış ve seller sebebiyle Montpellier, “afet bölgesi” ilan edildi. Endonezya hükümeti, tsunaminin önüne geçmek için 263 milyon dolara duvar örme projesine başladı. ABD’nin Alaska eyaletinde küresel ısınma sonucu dinlenecek yer bulamayan 35 bin deniz ayısı kıyıya sığındı.
Uydulardan elde edilen yeni görüntüler, Batı Antarktika'da yaşanan buzul erimesinin çok ciddi boyutlara ulaştığını gösterdi. Buzul kaybı arttıkça, dünyanın yerçekim gücü de azalıyordu.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı'nın “Endüstriyel Ağaçlandırma Eylem Planı” kapsamında 64.5 hektar kızılçam ormanı kesildi, 2013’te de 141 hektar alanı yok etmişti.
Artvin Arhavi’de şehir merkezine yapılmak istenen Kavak HES projesi için verilen ÇED olumlu raporu, Rize İdare Mahkemesi’nce “ÇED yönetmenliğine uygun olmadığı” gerekçesiyle iptal edildi. Peri Çayı üzerinde yapımı süren Pembelik HES, “imar planı bulunmadığı” gerekçesiyle durduruldu.
Danimarkalı oyuncak devi Lego, Shell’in 26 ülkedeki petrol istasyonlarında dağıtılması için üzerinde Shell logosu olan 16 milyon oyuncak üretti. Lego, Kuzey Kutbu’nda petrol çıkarma planları nedeniyle Greenpeace’in hedefi olan Shell ile işbirliğini sona erdirmek zorunda kaldı.
Danıştay, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca hazırlanan ve mart ayında yürürlüğe giren Milli Parklar Yönetmeliği'nde değişiklik getiren düzenlemeyi durdurdu.
İstanbul Anadolu Yakası’nın ikinci büyük yeşil alanı Validebağ Korusu'nun yapılaşmaya açılmasını engellemek için 80 bin imza toplandı. Havalar serinlemeye başlasa da, Validebağ’da epey sıcak günler yaşanacaktı. Mahkeme kararına rağmen cami inşaatı için sabaha karşı iş makinelerinin koruya girmesinin ardından semt sakinleri günlerce çadırlarda direniş başlatarak, koru nöbeti tuttu.
Sarıyer Belediyesi, Fatih Ormanı içinde Bilgili-Doğuş ortaklığıyla planlanan Park Orman Tabiat Parkı projesine ruhsat vermeyeceğini açıkladı.
Aydın’da maden ocaklarının kirlettiği Karpuzlu Çayı, topraklara bereket yerine zehir taşımaya başladı.
Muğla 1. İdari Mahkemesi, Dalyan’daki İztuzu Plajı'nın ihalesine yönelik önceden verdiği durdurma kararını itiraz üzerine kaldırdı.
Manisa Soma’daki Yırca Köyü'nde yapılması düşünülen termik santral için zeytin ağaçlarının kesilmesine karşı çıkan bir grup, kesilen ağaçları Valilik önüne bıraktı.
Hortum bu kez Çanakkale semalarında kendini gösteriyordu.
KASIM
Kasımda gündemin en yoğun konusu Yırca’da zeytin katliamı olacaktı. Zeytin ağaçlarını korumak isteyen, en doğal anayasal hakkı olan yaşam hakkı çiğnenen, özel güvenliklerce kelepçelenen, yerlerde sürüklenen köylüler, günlerce tehdit edildi, barakalara kapatıldı. Sabaha karşı katliam gibi bir uygulamayla 6000 zeytin ağacı Kolin tarafından üç saatte yok edildi. Danıştay 6. Dairesi’nin termik santral yapılacak araziyle ilgili Bakanlar Kurulu’nun verdiği acele kamulaştırma kararının yürütmesini durdurma kararı arkadan geldi, ağaçlar kesilmişti, köylüler buruk bir sevinç yaşıyordu. Kolin ise pişkinlikte sınır tanımıyordu. Yırca'da, yargının yürütmeyi durdurma kararına rağmen, termik santral için 6000 ağacı söken, buna direnen köylüleri darp eden Kolin, "Yapılanlar hukuka uygun işlemlerdir" diyordu.
Yüzde 90’ı kuruyan Urumiye Gölü’nü kurtarmak için İran Bakanlar Kurulu hareke geçti, kurtarma komisyon kurarak, çalışmalar için gereken 273 milyar dolar krediyi onayladı.
Validebağ’daki koru nöbetinde günler geçtikçe gerginlik arttı, polis direnişçilere TOMA’lı, biber gazlı müdahalede bulundu.
3. köprü inşaatı nedeniyle doğal yaşam alanı talan edilen bir yaban domuzu yüzerek geldiği İstanbul Bebek'te karaya çıktı. Art arda üç arabanın çarptığı yaralı hayvan bir yalının bahçesine saklandı.
Beyazıt'ta altgeçit yenileme çalışmalarında Bizans'tan kalma bir yapı ortaya çıktı. İnşaat firması tarafından girişi betonla kapatılan tarihi yapı, tamamen betona gömülmeden kurtarıldı.
Van Gölü’nün son 15 yılda en büyük su kaybı yaşadığı artık kesinleşti. Suyun çekilmesiyle tarihi kalıntılar ortaya çıktı.
Türkiye'de son 10 yılda, 2 milyon 573 bin futbol sahasına denk gelen 27 milyon 825 bin 64 dekar tarım arazisinin, imara, inşaata kurban gittiği ortaya çıktı. Son 10 yılda tarım topraklarının yüzde 10.46'sı kaybedilmişti.
Artvin Cerattepe'deki Kafkasör Yaylası'nda maden işletmeciliğine yargı izin vermedi, Arhavi'de şehir içine yapılacak Kavak HES’in ulaşımını kolaylaştırmak için 18. yüzyıldan kalma Orçi Köprüsü'nün anında yapılan kaçak köprü dokuz ay sonra yıkıldı.
Fatih Belediyesi, Yedikule'de tarihi surların dibindeki Osmanlı saraylarına sebze yetiştiren tarihi Yedikule Bostanları’nı imara açma kararı aldı. İmar planı tadilatını, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş belediye meclisine iade etti.
UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine aday olan Diyarbakır’daki Hevsel Bahçeleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın talebiyle “tarım niteliği korunacak alan” statüsünden çıkarıldı.
16/9 gökdelenleri için mahkemenin verdiği yıkım kararını uygulamayan Zeytinburnu Belediye Başkanı için savcılık soruşturma izni istedi. İstanbul 4. İdare Mahkemesi 16/9 gökdelenleri için siluete etki eden kısmın yıkımına karar vermiş Danıştay 14. Dairesi de bu kararı onamıştı.
Dünya Meteoroloji Örgütü, 1880'den beri tutulan hava sıcaklığı kayıtlarına göre, 2014’ün ocak-ekim döneminin en sıcak ilk 10 ay olduğunu duyurdu.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2013’te sil baştan değiştirdiği ÇED Yönetmeliği’ni bir kez daha değiştirdi. Bakanlık, Anayasa Mahkemesi’nin iptal ettiği Çevre Kanunu'nun geçici 3. maddesini yönetmeliğe tekrar koydu. AVM, golf sahası, toplu konut gibi birçok yeni projeye ÇED muafiyeti getirildi.
Zonguldak Kilimli’nin Çatalağzı Beldesi’ndeki termik santrale için kurulacak 54 kilometrelik enerji iletim hattının ormandan geçen 36.5 kilometrelik bölümünde 43 bin ağaç kesileceği ortaya çıktı.
Edirne'de 75 yaşındaki Kıymet Peker'in, iş makinesinin önünde durarak yıkımını engellediği çocuk parkıyla ilgili Edirne İdare Mahkemesi, parkın yıkılmasının hukuka aykırı olduğuna hükmetti.
ARALIK
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Akkuyu nükleer santrali için hazırlanan ÇED raporunu onayladı. Rus sermayesiyle inşa edilecek santrala verilen onay Türkiye'ye gelen Putin'e jest olarak yorumlandı.
Ordu Fatsa’da orman arazisinde siyanürle altın ayrıştırılması çalışmalarını çadır nöbetiyle protesto etti.
Yırca'da köylülere, yürütmeyi durdurma kararına rağmen kesilen 6666 ağacı “koruma” görevi verildi. Karara tepki gösteren Muhtar Mustafa Akın, "Evladımızı öldürdüler, alın cenazesini saklayın diyorlar. Resmen dalga geçiliyor" dedi.
Bu yıl Peru'nun başkenti Lima'da yapılan BM İklim Zirvesi’nde 195 ülkenin temsilcisi karbon emisyonlarının azaltılması konusunda asgari bir uzlaşmaya vardı ancak sonucun yetersizliği nedeniyle çevre örgütleri memnun olmadı.
Germanwatch ile Küresel İklim Ağı ve Can Europe’un hazırladığı İklim Değişikliği Performans Endeksi açıklandı. Karbon emisyonlarının yüzde 90’ından sorumlu 58 ülkenin değerlendirildiği raporda Türkiye, listede “çok kötüler” kısmına girerek 51. oldu.
DSİ, Hasankeyfi’i sular altında bırakacak olan ve beş ay önce durdurulan Ilısu Barajı inşaatının tekrar başlayacağını ilan etti.
Prof. Dr. Nihat Hatipoğlu'na ait Sultanahmet'teki otelle ilgili İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu, otelin kaçak olduğunu doğruladı.
Uluslararası Belediyeler Birliği'nin Türkiye'de belirlediği dokuz “sessiz şehir”den (cittaslow) biri olan Şanlıurfa Halfeti’deki tepeye beş katlı otel yapıldığı ortaya çıktı.
Suudi Arabistan Kralı Abdullah Bin Abdülaziz'in kardeşinin SİT alanı olan Sedef Adası'nda aldığı dört dönüm arazi için imar izni çıktı.
Köylerinin cenaze namazını kılarak gündeme gelen Karadağ köylüleri, altın madenine karşı hukuki mücadelelerinde önemli bir kazanım elde etti. Mahkemenin yürütmeyi durdurma kararı bu kez davul zurnayla kutlandı.
Bursa 1. İdare Mahkemesi, Myrleia antik kentini imara açan ve 2700 yıllık tarihi kent kalıntılarını AVM'nin bodrum katında cam çerçevede sergilenmesine karar veren Bursa Bursa Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu kararını iptal etti.
Bodrum'da SİT alanında kurulması planlanan rüzgar santrali için, “ÇED gerekli değildir” kararı verildi. Bölge halkı kararın iptali için Muğla İdare Mahkemesi'ne başvurdu.
İstanbul Kent Savunması ve Kuzey Ormanları Savunması'nın çağrısıyla Marmara Bölgesi’nden gelen çevrecileri bir araya getiren Marmara Kent ve Doğa Mitingi’ne binlerce kişi katıldı.