Seçim bulutları dağılıyor: Hangi parti, hangi aday, ne diyor?

24 Haziran günü oy verme kabininde şu iki oy pusulası ile baş başa kaldığınızda nereye mühür basacağınıza nasıl karar vereceksiniz? 

 

Kimimiz ezelden beri hayran olduğu lidere veya aileden miras partiye oy verecek, kimimiz stratejik düşünüp bir partinin gücünü kısmaya veya diğerine barajı aştırmaya çalışacak; bazılarımız ise en az iki parti ve aday arasında hâlâ kararsız, belki tercihini son dakikaya bırakacak.

 

Partilerin kemik seçmenine ve liderlerin sadık takipçilerine bu yazının bir faydası yok. Hiç zamanınızı almayayım. Stratejik oy vereceklerin ise matematiği belli, yazının sonundaki görsellere keyif için bakıp yollarına devam edebilirler.

 

Arada kalan seçmenler içinse yapabileceğimiz çok şey var. Tek bir seçmen tüm partilerin beyannamelerini okuyamaz, medyada yer verilmeyen lideri tanıyamaz; özgür basın işte bunun için de var.

 

Bu yazı için önce çeşitli konularda partilerin farklarını derledim, sonra beyannamelerde en çok kullanılan kelimelerden bulut yaptım, en sonda da cumhurbaşkanı adaylarının portrelerine yer verip, beyanlarından yola çıkan kelime bulutları oluşturdum.

 

Finalden önceki akşam oturup size bütün dönemin okumalarını ve ders notlarını özetleyen sınıf arkadaşınız gibi düşünün bu yazıyı. Umarım özellikle ilk kez oy verecek seçmenler için faydalı olur.

 

Konularına göre vaatler ve hükümetre

 

Pek çok yayın kuruluşu, partilerin vaatlerini konularına göre karşılaştırmış, bu sayede seçmene önceliklerine göre seçim yapma imkânı vermiş.

 

Bunlar arasında en kapsamlı olanı, BBC Türkçe Servisi’nin hazırladığı, sekiz ana konuda partilerin karşılaştırıldığı haber. Sadık ya da kararsız, seçim sonrası koalisyon ihtimallerini de göz önünde tutarak her seçmenin incelemesinde, paylaşmasında yarar olacağını düşündüğüm bir iş bu.

[Kaynak: Seçim 2018: Siyasi partilerin beyanname ve manifestolarında neler var?, BBC Türkçe / İrem Köker]
 

Ama olur da bu sekiz ana konu dışında sebze-meyve fiyatları, çevre veya spor gibi alanlardaki politikalar tercihinizi belirleyecekse, aşağıda 12 kaynakta yayımlanmış 16 farklı alana dair karşılaştırmaları derledim. Linklere tıklayarak detaylı okuyabilirsiniz.

 

Yönetim sistemi

 

BBC Türkçe'nin karşılaştırmasına göre, 24 Haziran seçimleri 16 Nisan 2017 tarihli anayasa referandumunun bir rövanşı niteliği taşıyor, çünkü iktidar partileri yürütmede istikrar için başkanlık sisteminde ısrar ederken, tüm muhalefet partileri güçler ayrılığını garantileyen ve parlamenter sisteme dönüşü sağlayacak bir anayasa değişikliğinden yana. Cumhurbaşkanı'nın yürütme gücünün azaltılması ve tarafsızlığı vaadi CHP, Saadet, İyi Parti ve HDP beyannamelerinde yer alıyor.

 

Adalet

 

Adalet konusunda AKP çocuklara yönelik cinsel suçların cezasını ağırlaştırmayı ve yargı bağımsızlığını vadediyor. Halbuki Türkiye son yıllarda hukuk devleti alanında oldukça büyük bir düşüş yaşadı. CHP ve İyi Parti bu durumu düzeltmek için sulh ceza hâkimliklerini kaldırmayı ve hakimlerle savcıların bağımsızlığını güvence altına alan bir atama sistemini öneriyor. HDP ve Saadet Partisi ise yargılamada iddia ve savunma makamlarını eşitlemeyi, avukatların delillere erişimini güvence altına almayı öneriyor.

 

Dış politika

 

Dış politika alanında AKP son yıllarda bozduğu ilişkileri tamir edeceğini, ancak bunun sebeplerinden biri olan sınır ötesi harekâtlara da devam edeceğini söylüyor. CHP sınır ötesi harekatların bitmesi ve komşularla sorunların diplomasi yoluyla çözümünden yana. Tüm muhalefet partileri AB ile müzakere masasına dönmeyi vadederken, CHP fasıl açılmasını beklemeden reformların gerçekleştirilmesini öneriyor.

 

Basın ve ifade özgürlüğü

 

Çınar Livane Özer'in Hâlâ Gazeteciyiz sitesi için hazırladığı, partilerin basın ve ifade özgürlüğü vaatleri arasında, muhalefet internet ve yazılı basındaki sansürü kaldıracağını ve medyadaki çok sesliliği sağlamak için kamu ilanlarını eşit dağıtacağını söylerken, AKP-MHP ittifakı kendi iktidarları döneminde basın özgürlüklerinin arttığını iddia ediyor. Bu elbette doğru değil.

 

Çevre

 

Bianet, partilerin çevre vaatlerini derlemiş. AKP, hâlâ meclisten geçirmediği Paris Antlaşması, çevre katliamlarına kılıf yapılan ÇED raporlarını ve nükleer santral projelerini çevre vaatleri arasında saymış. CHP ve İyi Parti düşük karbonlu sektörlere ve yeşil teknolojilere yatırım, Türkiye'nin iklim değişikliğine uyum sağlaması için planlama öneriyor. HDP ise var olan çevre varlıklarını korumaya odaklanan bir politika güdüyor.

 

Eğitim

 

BirGün'den Mustafa Kömüş, beyannamelerdeki eğitim hedeflerini karşılaştırmış. AKP yapboza dönen sistemin değişmeye devam edeceğini ve üniversite yönetimlerine müdahalenin artacağını vadediyor. CHP zorunlu eğitimi 13 yıla çıkarmayı ve YÖK'ü kaldırmayı, eğitimde cinsiyet eşitliğini ve uluslararası standartları sağlamayı vadediyor. İyi Parti bunların yanına öğretmen istihdamını artırmayı ekliyor. HDP ise eğitimde özgürlükçü, laik ve bilimsel temelli içerik yanında üniversitelerin özerkliğini ve anadilinde eğitimi vadediyor.

 

Engelliler

 

Halil Yılmaz, Engelliler.gen.tr forumunda engelliler için dile getirilen vaatleri derlemiş. AKP kendi iktidarı döneminde yapılanları sıralarken, CHP engellilerin medikal ürün ihtiyaçlarını ücretsiz karşılamayı ve sağlık güvencelerini iyileştirmeyi vaat etmiş. İyi Parti ise engellilerin kamusal alanda ve iş hayatında bağımsız bir şekilde yer alabilmesi için kanuni düzenlemeler önermiş.

 

Enerji

 

Enerji Günlüğü’nden Sabiha Kötek, partilerin enerji politikalarını karşılaştırmış. AKP, mevcut politikasına devamla, kirli veya yenilenebilir ayırmadan tüm enerji kaynaklarının ekonomik büyüme için kullanılacağını söylüyor. CHP, büyük bir rant alanı olan enerji ihalelerini düzenlemeyi ve güneş enerjisine yatırım yapmayı planlıyor. HDP ise enerji kaynaklarının dar gelirlilere ücretsiz olarak aktarılmasını ve enerji planlamasının doğaya zarar vermemesini öncelikleri arasında sayıyor.

 

Ekonomi

 

Deutsche Welle Türkçe servisi, partilerin ekonomi alanındaki vaatlerini derlemiş. AKP yüksek büyüme hedefini önceki beyannamelerinde olduğu gibi tekrarlarken, yakın dönemde yaşanan ekonomik olumsuzlukları “dış konjonktürel olumsuzluklar”a bağlamış. HDP ve CHP ekonominin düzelmesi için OHAL’in kaldırılmasını şart koşuyor, gelir dağılımında adaleti öneriyor. İyi Parti ise kamu harcamalarını kısmayı ve yapısal reformları vadediyor. AKP, iktidarının erken dönemlerinde bu reformların sözünü vermiş, ancak gerçekleştirmemişti.

 

Kürt Sorunu

 

Kuzey Irak merkezli haber ajansı K24, Türkiye’deki partilerin beyannamelerinde Kürt Sorunu’nun ele alınışını incelemiş. AKP beyannamesinde sadece bir kez “Kürt” diyor, onda da “Kürt vatandaşlarımızın her türlü insani meselesini demokrasi ve refah sorunu olarak gördük. Ortak tarih ve medeniyet birikimimiz ile kardeşlik bağlarımızı ön plana çıkardık” ifadesini kullanıyor. CHP, Kürt Sorunu'nu "eşit yurttaşlık ilkesi ve diyalog temelinde" çözeceğini söylerken Muharrem İnce, okullarda Türkçe yanında Kürtçe seçmeli derslerin de olacağı vaadinde bulunmuştu. SP beyannamesinde "Kürtler ve Türkler aynı dinin mensubu, ortak bir tarihin çocukları, aynı kültürün renkleri ve aynı vatanın evlatlarıdır" ifadesini kullanmış. MHP ve İyi Parti ise beyannamelerinde "Kürt" kelimesini kullanmadan Doğu ve Güneydoğu'nun ekonomik ve sosyal sorunlarını çözeceklerini ifade ediyor.

 

OHÂL

 

BBC Türkçe'nin derlemesine göre partiler OHÂL konusunda muhalefet ve iktidar olarak ayrılıyor. AKP ve MHP OHÂL'in sürmesini, muhalefet partileri ise hemen kaldırılmasını vadediyor. Erdoğan seçim mitinglerinde kendi beyannamesiyle ters düşmek pahasına seçimden sonra OHÂL’i kaldırabileceklerini söyledi. HDP ve CHP kayyum sistemini ve KHK'leri de kaldırmayı, ihraç edilenlere hak iadesini vadediyor.

 

Tarım

 

Dünya’dan Hüseyin Gökçe partilerin tarımla ilgili vaatlerini sıralamış. Hem iktidar, hem de muhalefet partileri Türkiye’nin kendi ihtiyacını karşılayan ve tarım ihracatı yapan bir konuma ulaşmasını vadediyorlar. Fakat AKP iktidarındaki 16 yılda Türkiye’nin tarım alanlarını azaltıp, ithalatçı bir duruma geldiğinin bir açıklaması beyannamesinde yok. CHP bunun için çiftçilere vergi kolaylığı ve destekler önerirken, HDP tarım alanlarının korunması, köylerin geliştirilmesi ve GDO’nun yasaklanması gibi öneriler sunuyor.

 

Sağlık

 

BBC Türkçe'nin derlemesine göre AKP ve MHP sağlık alanında aile hekimliği sistemini iyileştirmeyi vadederken, CHP, İyi Parti ve HDP şehir hastanelerinin kamulaştırılmasını istiyor. Tüm muhalefet partileri sağlık sisteminin halk sağlığı ve koruyucu sağlık odaklı olmasını öneriyor. Sağlık alanında çok daha detaylı bir karşılaştırmayı ise Osman Elbek, Bianet için yazmış.

 

Sanayi

 

Sanayi Gazetesi’nden Helin Aygün, partilerin sanayi alanındaki vaatlerini karşılaştırmış. AKP 2023’e dek yeni sanayi bölgeleri oluşturmayı ve bunları demiryolları ile birbirine bağlamayı vadediyor. CHP ise sanayi işletmeleri ile meslek eğitim sistemini birbirine bağlamayı öneriyor.

 

Sosyal güvenlik

 

Hürriyet’ten Noyan Doğan partilerin sosyal güvenlik alanındaki vaatlerini sıralamış: AKP ve MHP dışındaki bütün muhalefet partileri asgari maaşı yükseltmeye ve haftalık çalışma saatlerini yeniden düzenlemeye söz veriyorlar.

 

Spor

 

Ahmet Talimciler, T24 için partilerin spor alanındaki vaatlerini derlemiş. Passolig’in kaldırılması ve siyasetin spora etkisinin azaltılması muhalefet partileri arasında ortak vaat olurken, AKP şimdiye dek inşa ettiği spor tesisleriyle seçmeni ikna etmeye çalışıyor. Talimciler’in analizi, iktidarın sporu bir kitle eğlence aracı ve sermaye için bir yatırım alanı olarak gördüğü, HDP’nin ise kitlelerin seyretmekle kalmayıp bizzat spor yaptığı, bunun için de devletin hizmet verdiği siyaset arasındaki büyük farkı çok iyi çiziyor.

 

Hükümetre

 

Tabii, tüm bu vaatlerin verilmesi değil, tutulması önemli.

 

Siyasetçilerin beyanlarını denetleyen Doğruluk Payı, hükümetlerin vaatlerini gerçekleştirip gerçekleştirmediğini ölçen Hükümetre adlı bir bölüm açtı sitesinde. Buna göre, 1 Kasım 2015 seçimleri öncesinde Ak Parti’nin beyannamesinde yer alan 26 vaatten 15’i gerçekleştirilmiş (yüzde 58). Örneğin eğitim bursları, vaat edilenin 100 bin öğrenci altında kalmış.
 

 
[Kaynak: Doğruluk Payı, Hükümetre]

Kelimelere göre partiler ve bulutları

 

Beyannameler, içlerindeki cümlelerin vadettikleri yanında, o cümlelerde kullanılan kelimelerle de bir mesaj veriyorlar. Seçilen kavramların çizdiği dünya görüşü, tekrarlanan kelimelerle kendini gösteriyor.

 

Sinan Yıldırmaz’ın Bianet için hazırladığı 24 Haziran 2018 Parti Beyannameleri Kelime Analizi başlıklı çalışma, partilerin hangi meseleleri ne şekilde ele aldığını karşılaştırıyor.

 

Ekonomi başlığı altında “Emekçi” kelimesini en çok HDP kullanırken, AKP beyannamesinde “Sermaye” öne çıkıyor.

Erdoğan yaklaşık iki yıldır ülkeyi olağanüstü hal altında kanun hükmünde kararnamelerle yönetirken, AKP beyannamesinde bunlardan pek bahsetmemeyi tercih etmiş. HDP ise bu sistemin en mağduru olan parti olarak “OHAL” ve “KHK”yi sık sık (eleştirel bir dille) kullanmış.

 

Yıldırmaz partilerin 2018 beyannameleriyle 2015 beyannamelerini de karşılaştırmış. Örneğin AKP 2015 beyannamesinde “barış” kelimesine daha çok yer verirken, bu sefer “terör” kelimesini daha sık kullanmış.

 

Burada önemli bir not, farklı uzunluktaki beyanname metinlerini karşılaştırırken kelime sayılarına değil, o kelimelerin metnin içindeki oranına bakmayı unutmamak. Bakan Mehmet Şimşek geçtiğimiz ay bu hataya düşmüş, 86 bin kelime uzunluğundaki AKP beyannamesiyle 30 bin kelimelik CHP beyannamesindeki kelime sayılarını yan yana koyup kendince yorumlamıştı. Kelime yoğunluğuna göre bakıldığında elbette CHP “Adalet”e AKP’den en az iki kat daha fazla önem veriyor.

 

Bir metni, içindeki kelimelerin kullanım sıklığıyla özetlemek ve başka metinlerle karşılaştırmanın en iyi yolu kelime bulutları.

 

TEPAV araştırmacısı Ayşegül Düşündere, altı partinin beyannamelerini kelime bulutu halinde yan yana koyarak bunu yapmış: “AK Parti proje; CHP hak, eğitim, hizmet; HDP hak, kadın; İYİ Parti kamu, sistem; Saadet saadet, iktidar; Vatan, Türkiye, eğitim diyor.”

 
[Kaynak: Ayşegül Düşündere / Twitter]
 

Bulutlardaki kelimeler, beyannamelerde ne kadar çok kullanılmışlarsa, o kadar büyük gösteriliyor. Yukarıdaki bulutlara bakınca diğer partilerin öne çıkardıkları kavramları daha dengeli anlattığı, AKP’ninse sık sık “yıl, yıl, yıl” dediği görülüyor.

 

Bu, AKP beyannamesinin özünü oluşturan “bunları yaptık, böyle devam edeceğiz” tipi ifadelerin sonucu. 16 yıldır tek başına iktidar olmuş bir parti, vaatlerinden önce yıl yıl icraatlerini saymış, bununla oy istemiş.

 

Normalde kelime bulutu analizi yapan yazılımlar cümledeki yüklemi yok sayar, kelimeleri çekim eklerinden ayırır, sadece kök halindeki kavramlara odaklanır. Ben de 7 Haziran 2015 seçimleri için oluşturduğum kelime bulutlarında öyle yapmıştım.

 

Ancak bu seçim için partilerin bu vaatlerini nasıl gerçekleştirmeyi planladıklarını anlatmak istedim ve metinleri el ile, mümkün olduğunca az (edat ve bağlaçlarından) arındırdım.

 

Ortaya çıkan kelime bulutları partilerin alandaki söylemine yaklaşmış oldu.

AKP

 

 

AKP beyannamesinde en sık kullanılan kelimenin “Devam” olması bir tesadüf değil. Türkiye’nin şu anki durumundan memnun olanlar, AKP iktidarında bundan kötüye gitmeyeceğini düşünenler, çekinmeden AKP’ye oy verebilir.

 

Zaten beyanname sistemli olarak belirli bir konudaki vaatlerden önce o konuda yapılmış olan (veya yapıldığı iddia edilen) hizmetleri sayıyor, “yüzde, milyar, milyon, Km” gibi detaylarla şu hizmeti “sağladık” şu hizmeti de “sağlayacağız” diye vaatleri kuruyor.

 

Ana konular içinde “eğitim” AKP’nin beyannamede en sık kullandığı, çok yer ayırdığı bir konu. Çoğu uzmana göre bu sorun, partinin en başarısız olduğu alan. Bu da bir tesadüf değil elbette.

CHP

 

 

AKP ile karşılaştırıldığında, CHP beyannamesindeki vaatleri “Yeniden”… “Sağlayacağız” şeklinde kuruyor. Bir cümleyle özetleme gerekirse, CHP, 16 yıllık AKP iktidarı döneminde bozulan şeyleri düzeltmeye talip.

 

Ana muhalefet partisinin yeniden sağlamak istediklerinin listesi uzun, ancak adalet, özgürlük, evrensel haklar, mali denge, şeffaflık ve denetim bunların başlıcaları.

 

“Kamu” kelimesinin beyannamede öncelikli bir yere sahip olması da, bu yeniden sağlanacak düzenin yolunu tarif ediyor. CHP iktidarında kamu düzeni, kamu kaynaklarının kamu görevlileri tarafından kamu yararına kullandırılması ile sağlanacak.

HDP

 

 

HDP’nin bildirgelerinde elbette “kadın” en başta yer alıyor. Hatta HDP’nin, önceki seçimlerde olduğu gibi, başlı başına kadın haklarıyla ilgili ayrı bir beyannamesi de var. Bunun yanında sosyal haklar, demokrasi, özgürlükler ve eşitlik kavramları öne çıkıyor. Partinin bunları detaylandırdığı “Hakça Dağıtım” başlıklı bir ekonomi bildirgesi de var.

 

HDP bir muhalefet partisi ve bu, beyannamenin dilinden de görülüyor. “Edeceğiz” diye biten cümleler çoğunlukla “iptal edeceğiz” veya “mücadele edeceğiz” olarak kurulmuş. Ama genel beyannamenin asıl mesajı iyiye doğru değişim, ve bu değişimin mümkün olduğu güvencesi.

 

“Biz” ve “birlikte” kelimeleri, partinin bu seçim için kullandığı “Sen’le değişir” sloganıyla da uyumlu bir şekilde, gücü de sorumluluğu da paylaşma ilkesine dayanıyor. Beyannamede karikatürlere de yer verilmiş olması, Demirtaş’ın 600 gündür tutsak olmasına rağmen kaybetmediği esprili dili bir söylem şekli olarak çok iyi yansıtıyor.

 

HDP hem ana akım, hem de alternatif medyada hep Kürt meselesiyle birlikte ele alınıyor, ama partinin seçim metinlerinde Avrupalı yeşiller ve sosyal demokrat partilerle ortak çok tema var aslında. Olası bir koalisyonda uzlaşı noktasını sola çeken parti HDP olacak.

İyi Parti

 

 

İyi Parti’nin “Milletimizle Sözleşme” başlıklı beyannamesi her biri bir cümleden oluşan 404 madde ve onların açıklamalarından oluşuyor.

 

Bu yeni partiyi siyaset meydanın konumlandırmanın en kısa yolu, bulutları MHP ve CHP ile karşılaştırmak olabilir. İyi Parti MHP’nin içinden doğmuş ve devlet geleneğinden gelen insanlarca kurulmuş olabilir, ama Kürt meselesi dışında İyi Parti en çok CHP’ye benziyor. İki parti de eğitimden sağlığa, hukuk sisteminden yasamaya dek pek çok konuda benzer politikalar güdüyor, bunları kamu düzenlemeleri ve özel sektör teşvikleriyle gerçekleştirmeyi hedefliyor.

 

CHP ve İyi Parti’nin bulutlarında seçim sonrası kurulacak bir koalisyon hükümetinde uzlaşmak için zorlanmayacakları umudu var.

MHP

 

 

AKP-MHP ittifakına dair yazan pek çok kişi, MHP’nin AKP tarafından yutulup kaybolacağı, AKP’ninse bu ittifaktan umduğu faydayı (oy kazancını) bulamadığı sonucuna vardı. Fakat yukarıdaki bulut, MHP’li yöneticilerin 1980 darbesinden sonra da şaşkınlıkla dile getirdiği “fikirlerimiz iktidarda, kendimiz tutukluyuz” vecizesini düşündürüyor.

 

AKP kendi beyannamesinde icraatlarını anlatırken, Erdoğan’ın son dört yıldır kullandığı siyasi söylem MHP’nin seçim beyannamesine benziyor; adalet ve kalkınma yerine “Milli” ve “Türk” vurgusu, “Güçlü Türkiye”nin kurulması için döndüğü kaynağı işaret ediyor.

 

Bahçeli’nin hem mevcut hükümeti belirleyen 1 Kasım 2015 seçimlerini, hem de mevcut sistemi belirleyen referandum sürecini başlatan kişi olduğunu da hatırlamak gerek.

Saadet Partisi

 

 
 

Saadet Partisi’nin beyannamesi, partinin lideri Temel Karamollaoğlu’nun “Türkiye Vizyonu” başlıklı bir konuşması aslında. Buluttaki kelimeler böylelikle Karamollaoğlu’nun cümlelerini yeniden kuruyor: Saadet Partisi muhafazakar bir parti olarak aileyi temel alan, adaletli, tertemiz bir Türkiye kurma sözü veriyor.

 

Liderlerine göre parti, başkanına göre ülke

 

Dürüst olalım, seçmenin önemli bir bölümü liderine bakarak oy veriyor. Zaten, parti-içi demokrasinin mumla arandığı ülkemizde partiler koltuğuna yapışık liderlerin elinde şekilleniyor, bunun dışına çıkan milletvekilleri ilk fırsatta liste dışı kalıyor. Bu nedenle bir partinin ülkeyi nasıl yöneteceği, ya da ne kadar etkili muhalefet edeceği liderine gereğinden fazla bağlı.

 

Doğu Perinçek 26 yıldır İşçi / Vatan Partisi’nin, Devlet Bahçeli 21 yıldır MHP’nin, Recep Tayyip Erdoğan (formalite icabı koltuğu devretmeleri saymazsak) 17 yıldır AKP’nin, ve Kemal Kılıçdaroğlu sekiz yıldır CHP’nin lideri.

 

Nisan 2017 referandumuyla kabul gördüğü iddia edilen sistem, önümüzdeki haftadan itibaren ülkeyi bir liderin kendi partisi gibi şekillendirebileceğini gösteriyor. Adayların karakteri bu nedenle de çok önemli.

Recep Tayyip Erdoğan

 

 

BBC Türkçe’den Emre Temel’in yazdığı profile göre AKP lideri, Türkiye’nin yakın tarihine kendi tezatlarına paralel bir yön verdi. 24 Haziran’dan sonra onun son büyük projesini, bir kişinin tüm milletin tek ve mutlak lideri olacağı bir sistemi yaşamak durumunda kalabiliriz.

 

Bu nedenle, yıllar içinde tanıdığımız Erdoğan’ın yanında, onun bugününü ifade eden kişisel seçim manifestosunu doğru okumak, ve bunun MHP’nin 2018 beyannamesine çok ama çok benziyor olduğunu görmek, Türkiye’nin bu olası yakın geleceği hakkında iyi bir fikir verebilir.

Muharrem İnce

 

 

Yeni tanımaya başladığımız adaylar arasından Muharrem İnce’nin profilini BBC Türkçe’den İrem Köker yazmış.

 

Mecliste AKP sıralarına dönüp “bana sataşıp kendinizi mağdur etmeyin” demişliği olan İnce, Diyarbakır dahil düzenlediği 100’den fazla mitinginde büyük kalabalıklara hitap etti, Erdoğan’a verdiği cevaplarla gündem oldu, iktidara yakın basında verdiği mülakatlarla önemli bir izleyici sayısına ulaştı. Bunda popülizmin etkisi yadsınamaz.

 

Mesleği fizik öğretmenliği olan İnce’nin seçim beyannamesi niteliğindeki “Gelecek Bildirgesi” başlıklı metinde eğitim en önemli kavramlardan biri. CHP beyannamesine benzer şekilde, devlet, kamu ve hukuk vurgusu da var, anahtar kelime ise yeniden.

 

İnce, başkanlığının ilk iki yılındaki “onarım” sürecinden sonra parlamenter sisteme dönüş vadediyor. Bu geçiş dönemi bir müşfik diktatörlük olacaksa, profili burada.

 

Meral Akşener

 

 

Erbakan hükümetinde içişleri bakanlığı yapmış olan Meral Akşener hakkında P24’te Sezin Öney oldukça detaylı bir profil yazmış. 1980 öncesi öğrenci olaylarında şekillenen milliyetçi ideolojisi, Çiller’in yanında tırmandığı siyaset basamakları, ve faili meçhul yıllardaki devletçi tutumu onu bugünlere getirirken, Bahçeli’ye karşı parti-içi muhalefeti Türkiye’ye İyi Parti’yi kazandırmış oldu.

 

İyi Parti’nin cumhurbaşkanı adayı olan Akşener’in ayrı bir seçim beyannamesi yok. Bu kelime bulutu için, son bir haftadaki miting konuşmalarını partiye yakın Yeniçağ gazetesinin haberlerinden derledim. Bu nedenle, bir yazılı metnin aksine, miting konuşmasında “Ben” daha çok yer alıyor olabilir. İnce de, beyannamesinin aksine, meydanlarda “Ben”i çok vurguluyor.

 

Bu sapmaya rağmen, Akşener’in konuşmalarındaki ekonomi dikkate değer.

 

Selahattin Demirtaş

 

 

Selahattin Demirtaş’ın hayatı, bir Kürt sorunu tarihçesi. Kişisel hayatının politikleşmesi Vedat Aydın cinayeti. Dağ yerine hukuku seçmesi, bu hayata önerdiği çözüm. Sezin Öney’in portresi “sıfırdan gelen” bir çocuğun nasıl Türkiye’nin kaderine yön veren bir lidere dönüştüğünü anlatıyor.

 

Demirtaş’ın seçim bildirgesi “Sen’le Değişir” başlığını taşıyor, tek adam rejimini çok insanla değiştirmeyi vadederken “Ben yaparım demiyorum, Biz’ler yaparız diyorum” diyor.

 

İnce’yle karşılaştırıldığında Demirtaş, Erdoğan’ın yetkilerini devralarak değil, yetkileri paylaşarak sistemi değiştirmeyi öneriyor. Bu nedenle proje önerileri kurumsal değil, toplumsal. Bunu eşitlikçi, farklılıklara saygılı ve demokratik bir topluma, halklara dayandırıyor.

 

Ben bu bulut görseli için bir portre fotoğrafını kullandım ama, Demirtaş’ın beyannamesinde kendi (bir adet) fotoğrafından çok HDP mitinglerine gelmiş kadınlar, zafer işareti yapıp gülümseyen çocuklar, tarlada çalışan emekçiler var.

 

Zaten Demirtaş “Başkanlığı bitirmek için Cumhurbaşkanı olacağım. Süreç tamamlandığında benim yetkilerim de sınırlandırılmış olacak, Cumhurbaşkanlığı bir temsil ve toplumsal uzlaşı makamına dönüşecek” diyor.

 

Üç yıl önce “Seni başkan yaptırmayacağız” ile dile gelen o talep, tabandan geliyor. Beyannamenin son görselinde kamera miting izleyicisine dönmüş, bir gencin elindeki pankartta şu yazıyor: “Bir cumhurbaşkanı düşün, evde kahvaltıyı o hazırlıyor.”

 
 
Partilerin 24 Haziran 2018 seçim beyannameleri
 
Ak Parti, “Türkiye vAKti”
http://www.akparti.org.tr/dosyalar/beyanname-web.pdf
 
CHP, “Millet için Geliyoruz”
http://secim2018.chp.org.tr/files/CHP-SecimBildirgesi-2018-icerik.pdf
 
HDP, “Sen’le değişir”
https://drive.google.com/file/d/1E8L6KtBHbuc-tB4TxNM3YURSWdZ34Zj7/view
 
İyi Parti, “Milletimizle Sözleşme”
http://iyiparti.org.tr/assets/pdf/secim_beyani.pdf
 
MHP, “Cumhur İttifakı, Millet Aklı”
http://www.cumhurittifakimilletakli.com/usr_img/usr/beyanname/24Haziran2018_Secim_Beyannamesi_Tam_web.pdf
 
Saadet Partisi, “Türkiye Vizyonu”
http://www.saadet.org.tr/dosyalar/1527534060trvizionu.pdf
 
Vatan Partisi, “Herkese İş Üreten Millet, Teröre Son Güçlü Devlet! Çözüm Perinçek!”
http://vatanpartisi.org.tr/genel-merkez/temel-belgeler/vatan-partisi-secim-bildirgesi-26769
 
 
Cumhurbaşkanı adaylarının manifestoları
 
Selahattin Demirtaş, “Sen’le değişir”
https://drive.google.com/file/d/1WAN9IPaGd0IUh_3TmYdcl0fZsvcNn6Vl/view
 
Recep Tayyip Erdoğan, “24 Haziran Seçimleri Manifestosu”
http://www.akparti.org.tr/site/haberler/cumhurbaskani-erdogan-24-haziran-secimleri-manifestosunu-acikladi/100114#1
 
Muharrem İnce, “Gelecek Bildirgesi”
http://www.muharremince.com.tr/tr/gelecek-bildirgesi
 
Meral Akşener (miting konuşmaları)
https://docs.google.com/document/d/1PT1-4Ewr1LeZWwUeJPTw0sPQVPmk5gz0BJ1w4Mq2I2k/edit?usp=sharing