Gazetecilik ve Blokzincir teknolojisi kesişiminde: Civil

Civil girişimine bir süredir rastlıyorum. Gazetecilikle ilgili en gözde internet yayınlarından NiemanLab ve Columbia Journalism Review da geçtiğimiz günlerde Civil’den bahsedince ben de burada bir tanıtım yapayım dedim.
 
Civil’in kurucusu, Matthew Iles Duke Üniversitesinden gazetecilik diploması sahibi. Sektörün özellikle iş modelleriyle ilgili sıkıntısının farkında. Ekonomik sorunların yanında mesleğin itibarını azaltan fake news ya da editoryal baskıları da gözlemlemiş ve blokzincir teknolojisine ve kriptoparaya dayanan bir platform ile bu sorunlara çözüm bulmaya girişmiş. Çözümün bulunup bulunamayacağını zaman gösterecek ama Civil projesinin ana hatlarına bakmaya değer.
 
Dayandığı teknolojinin yanında platformun yönetimi kâr gütmeyen bir vakıf tarafından yapılacak. Açık kaynağa dayanan bir anayasası, ki bu anayasasına —  ya da prensipler manifestosuna şu Google Belgesi üzerinden katkıda bulunabilirsiniz — ve etik anlaşmazlıkları karara bağlayacak bir danışman konseyi derneğin yönetimini belirleyecek. Prensiplerin belirlenmesinde 50’den fazla uzmandan görüş alınmış. Danışmanlar Konseyi ise en üst merci olarak görev yapacak. Bu kurulun üyeleri arasında Tow Center for Digital Journalism at Columbia University direktörü Emily Bell, Wikimedia vakfının eski direktörlerinden  Sue Gardner, and Rutgers Üniversitesi hukuk profesörü Ellen Goodman gibi isimler var. Yine de konseyin kararı da “süper çoğunluk” platform üyelerinin üçte ikisinin kararıyla reddedilebilecek.
 
Tam olarak detaylar verilmemiş olsa da sistem şöyle işleyecek: Satışa çıkarılan “token”lar yayın yapmanın ya da yayına karar vermenin temeli olacak. Yayın yapmak isteyen bir platform depozit yatıracak. Ona karşı çıkan varsa o da depozit yatıracak ve sonra herkes kendi token’ıyla oylamaya gidecek. Oylamayı kaybeden token’larını da kaybedecek. Teorik olarak kimsede token’ların yüzde 51’i olmayacağından topluluk kendi içinde denetimi sağlayabilecek deniyor (teknik olarak yüzde 51 mümkün ama diğer üyeler çekildiği zaman bu token’ların bir değeri kalmayacak) (Daha fazla ayrıntı burada).
 
Civil şu âna kadar 5 milyon dolar yatırım aldı. Yatırımın kaynağı ConsenSys adlı Ethereum blokzinciri üzerinden projeler geliştiren bir grup. Civil’in finansmanını sağlayacak kriptoparaların satışı ise 18 Eylül’de başlayacak. Bu satıştan 24 milyon dolar gelir bekleniyor. Alış yapanlar platformun sahibi olacak ve platformla ilgili alınan kararlarda oy hakları olacak.
 
Platform deneme aşamasında beş medya kuruluşu ile işbirliği yapıyor. Her birine bir milyon dolarlık fon sağlanmış. Bunlar Popula, Block Club Chicago,  Documented, Colorado Sun ve Avrupa Gazetecilik Merkezi (European Journalism Center). Merkezle yapılan işbirliği, okuyucu etkileşimini artırmayı amaçlayan bir projeye destek şeklinde. Diğerleri ise Civil kurucularının önemsediği prensiplere uydukları için: bağımsızlar, lokal haberler yapıyorlar ve sosyal politikaları gündem ediyorlar.
 
Civil gelir yaratmak için kâr amacı güden bir şirket de kurmuş: Civil Media. Burası üzerinden kullanıcılara ve yayıncılara bir dizi hizmet satmayı amaçlıyor. Ayrıca yine gazetecilik ve medya üretimlerini fonlamak için Netflix tarzı bir yapım şirketi de kurmayı amaçlıyor.
 
Özetle bu girişim blokzincire dayanan bir platform kurmak yanında kitlekaynağa dayanan bir anayasa, kâr amacı gütmeyen bir gazetecilik vakfı ve bir uzmanlar konseyini aynı anda kurmayı amaçlıyor. Üzerine kafa yorulmuş, teknik altyapısı olan ve gazetecilik camiasının desteğini alan bir proje. Ama toplanan gelir ile uzun vadede sürdürülebilirlik sağlanabilecek mi hep birlikte göreceğiz.
 
Blokzincirin ne gibi artı değeri olacak, o da tartışmaya açık. Ayrıca sistemin işleyişi ne kadar ayrıntılandırılsa da varolan dijital platformları sarsan kliktivizm ve fake news gibi sorunlar burada gerçekten aşılabilir mi? Açıkçası bir devrim olacağını sanmıyorum ama son zamanlarda görebildiğim en iyi niyetli ve altyapısı olan gazetecilik projelerinin biri bu. O yüzden izlemeye değer…