#SavaşaHayır demek…

Savaş Sanatı adlı eseri hâlâ kurmay okullarında okutulan MÖ 500’de Çin’de yaşamış askerî strateji dehası Sun Tzu’nun bilinen sözüdür; “Gerçek zafer, savaşmadan kazanılan zaferdir. Gerçek önder savaşmadan kazanan önderdir.” 

Bilgece bir sözdür. Bir askerî strateji uzmanı komutan tarafından söylenmiş olması ayrıca anlamlıdır. 

Savaşarak elde edilen hiçbir “zafer” mutlak ve hiçbir “yenilgi” de kesin değildir. 

Çünkü savaş, ölüm ve yıkım demektir ve bu, sadece savaşı kaybedenler için değil “kazananlar” için de böyledir. Savaşta kazananlar da ölür, yaralanır, geride acılı aileler bırakır. Kazananların ekonomileri de savaştan etkilenir; başka ve daha hayati alanlar için ayrılması gereken bütçeler savaş için harcanmış olur çünkü. Savaş, kazanana da kaybedene de ağır bedeller ödetir. 

Hele ki yaşadığımız çağda savaş, sadece yiğitlikle, cesaretle, beslediği asker sayısıyla yürütülebilir, kazanılabilir bir “siyaset” olmaktan çoktan çıkmıştır.

Tarafların ödediği bedel sıcak savaş süresince yitirilen insanlar, göç eden insanlar, çekilen acılar ve ekonomik yıkımla da sınırlı değildir. 

Yıkım, savaşın boyutları ölçüsünde, savaşın tarafı devlet ve ülkelerin gelecekleri üzerinde koyu bir gölge olarak etkisini sürdürür. Tarihleri, kazandıkları veya kaybettikleri savaşla hatırlanır. Yaşanan savaş ve ona yol açan devlet politikalarıyla alâkaları olmadığı halde, kuşaktan kuşağa, bazen öfke, nefret, düşmanlık duygularının eşlik ettiği milliyetçi anlatılar hâline gelir. Çoğu örnekte ırkçı, milliyetçi akımların üzerinde yükseldikleri toplumsal-psikolojik iklim, bu anlatılardan beslenir. Savaş, başladığı ve bittiği tarih kesitinde olmuş bitmiş, geçmiş gitmiş olmaz. Kuşaklar boyu taşınan ağır bir yük olur…

Savaş, kendine özgü yasaları, kuralları, psikolojisi olan olağanüstü bir süreç. Maddî ve manevî her şeyin genellikle varlık-yokluk meselesi olarak lanse edilen savaşın ihtiyaçlarına göre seferber edilmesini gerektirir. Ve zaten savaş sadece askerlerin değil bir bütün olarak toplumun seferber olma halidir. Hayatın olağan akışı askıya alınır. “Normal” olan hiçbir şey yoktur; çünkü savaş vardır ve savaş normal bir yaşamsal faaliyet değildir…

Bu olağanüstü niteliğinden dolayıdır ki savaşın kurmayları dışında kimsenin “düşünmesi” gerekmez, hele ki “sorgulaması” düpedüz ihanet olarak değerlendirilir. Özveri, cesaret, kahramanlık, savaş çıkartan iradeye bağlılık, “şehadet” gibi ajitasyonlar dışında başka söze de gerek yoktur; yasaktır…

Antik Yunan düşünürlerinden Eshilos’un ünlü sözüdür; “Savaşın ilk zayiatı gerçeklerdir.” 

Size sunulan, sunulan ne kelime beyinlerinize işlenen “gerçek” savaştır ve zaferin “çok yakın” olduğu, “düşman kayıplarının çok olduğu”, “düşmanın dağılmakta olduğu” (vb) haberleridir. Bu işlenmiş haberlere inanmamak, sormak, sorgulamak, karşı çıkmak; duruma göre hainlik, ihanet, ajanlık, casusluk, en hafifinden vatansever olmamakla yaftalanır, cezalandırılır.

Toplumu savaşa ve onun ihtiyaçlarına seferber etmek, bütün zamanlarda, besleme kanaat önderlerinin vazifesidir. Haberciler, din adamları, toplumu etkileme ve ihtiyaçlara göre “hazırlama” araç ve imkanları olan herkes. Günümüzde bu rolü en etkin şekilde oynaması beklenen güç, medyadır. 

Medyadan, devlet bir savaş hali ilan etmiş veyahut bir savaşa girişmişse, işini objektif ve etik ölçülerle yapması değil, propagandist olması istenir, beklenir. Savaş atmosferinde propaganda, önemli…

Gerçekleri propagandalara kurban edenlerin de zaten ne objektif olmak ne de etik davranmak sorumlulukları var. Kıbleleri kendilerini besleyen devlet olunca savaş zamanı savaşçı, barış zamanı barışçı olmaları işten bile değildir. Gerektiğinde askeri üniforma giyer, ellerinde silahla poz verir, gerektiğinde barış güvercini uçururlar. Hangi durumda ne gerekeceğine karar verenlerin istek ve beklentileri, nasıl davranmalarını gerektiriyorsa…

Savaş, gerçeklerin de katilidir. 

Belirtmemek eksiklik olur; kuşkusuz ki her zaman bedelini göğüsleyip işlerini namusuyla, onuruyla yapanlar vardır ve hep olacaktır. Savaş kararları verenler, insanları kendi belirledikleri çıkar ve egemenlik hesapları için ölüme sürükleyenler hiçbir zaman hayata tümüyle hükmetme kudretinde değillerdir ve olamazlar. 

Sun Tzu yüzyıllar öncesinde marifet savaşmadan “zafer” kazanmaktır ve önder olan odur ki savaşmadan (askerlerini, insanları ölüme sürüklemeden) sonuca gitmesini bilendir demiş. Ne var ki tarihte isimleri bağıra çağıra hatırlananlar barış yapanlardan çok, savaşanlar. Geçmiş tarih, kazanılan savaşlar tarihi olduğu ölçüde kıymetli ve göğüs kabartan, “gurur” vesilesi oluyor. Ulus devletlerin tarih anlatıları savaşlardan, savaşarak elde edilmiş “zaferlerden”, büyük “komutanlardan”, “kahramanlardan” geçilmiyor… Yüksek sesle dillendirilmese de devletlerin kitabında barış hala “zayıflık” alameti kabul ediliyor ve silahlanmaya harcanan paralar, ülkelerin varlıklarını hasrettikleri en önemli “milli” vazifeleri sayılıyor. 

İnsanlık, devletler kurarak birbirine düştüğünden beri yaşanan tarih, bir savaşlar tarihidir desek yeridir. Etnik, dinî, mezhepsel, sınıfsal savaşlar… 

Bu kanlı tarih, aynı ölçüde bir ders olarak anlam kazanmış değil ama… Siyasetin, hala bir başka askerî kuramcı Carl von Clausewitsz’in dediği şekilde şiddet araçlarıyla yürütülmesinin tercih edildiği bir dünyada yaşıyoruz…

Tabii ki nedenleri var ancak yazıyı daha fazla dallandırıp budaklandırmayacağım.

*** 

Sanırım okur ne zaman sözü Rusya’nın Ukrayna’yı işgal harekâtına getireceğimin merakı içinde. 

Bu kriz, öncelikle yukarıda özetlemeye çalıştığım savaşa dair gerçekleri hatırlamama vesile oldu. 

Bu satırları Ukrayna krizinin taraflarına veya herhangi bir savaşçı politikalar benimsemiş ülkeye uyarlayarak da okuyabilirsiniz; sonuç pek değişmeyecektir. 

Meselemiz, şuna karşı, bundan yana gibi bir tercih değil savaşın kendisine karşı çıkmak olmalı.

"Savaşa hayır" demekten anlamamız gereken,  ne “Rus karşıtı” olmak ne de “Zelenski destekçisi” olmaktır. En azından benim anlayışım budur. "Savaşa hayır" demek, "savaşa hayır" demektir. Hiçbir sorunun savaş politikalarıyla çözülemeyeceğini savunmak demektir. 

Putin, Büyük Rus milliyetçiliğinin güncel versiyonu bir anlayışın simgesel karakteridir ve Zelenski de ABD saplantılı bir başka anlayışın artist karakteri. Arka planda başka hesaplar, planlar, stratejik hedefler var. Şimdiden dünyanın yeni bir Soğuk Savaş sürecine girdiği söyleniyor. Bunlar ne Rus ne de Ukrayna halklarının sorunu. Meselenin bu boyutu kendi başına bir yazının konusu olabilir. 

Güncel, acil ve önemli olan, dünyanın dört bir yanından #savaşahayır şiarını yükseltmektir. Çünkü savaş günümüz dünyasında herkesin dolaylı veya doğrudan etkilenmekten uzak duramayacağı bir kötülüktür ve gerçek manada hiçbir tarafı “muzaffer” kılmayacaktır…