Yunanistan’da hükümete hesap kesen seçim

Yunanistan’da hükümete hesap kesilen bir seçim gerçekleşeceğe benziyor. Bugün, Yunanistan’ın 300 kişilik parlamentosunun, Voulí’nin yeni üyeleri belirlenecek. Ancak, Yunan seçmenler de tıpkı bizler gibi yeniden sandık başına gidebilir. Eğer hükümet kurulması söz konusu olamazsa, 2 Temmuz’da yeniden oylama yapılacak. Bu senaryo da çok mümkün, çünkü ülkenin yeni seçim sistemi tek bir partinin çoğunluk almasını daha zor hale getiriyor.
 
2016’da SYRIZA iktidardayken seçim sistemini değiştirerek, en yüksek desteği alan partiye ekstra 50 sandalye daha veren “bonus sistemini” kaldırdı. Ancak, yeni seçim yasasının yürürlüğe girmesi için parlamentonun üçte ikisinin desteği gerektiğinden 2019 genel seçimlerinde uygulanamadı.
 
Ne var ki, yeni sistem sadece bu seçimlerde kullanılacak. Çünkü iktidardaki Nea Demokratia da (Yeni Demokrasi) seçim sistemini tekrar değiştirdi bile. Ve sistemi yine “bonuslu” hale getirdi –2027’deki seçimlerden itibaren de o sistem geçerli olacak. Böylece türünün tek örneği olan “güçlendirilmiş nispi temsil sistemi” üzerinde ufak tadilatlar yapılmış haliyle tekrar devreye girmiş olacak. Tabii; eğer bugünkü oylama ertesi bir koalisyon kurulamazsa ve üç hafta sonra ikinci tur seçimlere gidilirse, o zaman “eski yeni sistem” devrede olacak.
 
Son anketlere göre Başbakan Kyriakos Mitsotakis liderliğindeki merkez sağ Nea Demokratia yüzde 33 civarı destekle en yüksek oyu alıyor. Buna karşılık, Alexis Tsipras’ın partisi, yüzde 27 oy topluyor. SYRIZA’nın ardından yüzde 9,2 ile Nikos Androulakis liderliğindeki sosyal demokrat PASOK-KINAL geliyor. Dimitris Koutsoumpas yönetimindeki Yunanistan Komünist Partisi de yüzde 6,6 de destek topluyor. Yanis Varoufkais’in yeşil sol MeRA25 hareketi de yüzde 3,6’lık bir oy oranına sahip. Televizyonda kellik ilacı gibi ürünler pazarlayan Kyriakos Velopoulos’un Elleniki Lisi/Helen Çözümü partisi de, yüzde 3,3 oya sahip. Bu arada, kararsızların da yüzde 8,5’luk bir kitle oluşturduğunu unutmayalım.
 
Ekonomi için karar zamanı
Yunanistan’ın Avrupa Birliği’nin desteği ve sıkı bir disiplin gerektiren programıyla aşabildiği ekonomik krizinden sonra ilk kez ekonomi, tamamen ülkenin kendi idaresine geçiyor. Hükümete desteğin, tren kazasına kadar düşmemesinin ardında sermaye kontrolleri ve sıkı para kontrollerinin geçen yaz bitmesinden sonra gelen rahatlama da yatıyordu. Harvard mezunu Mitsotakis, Yunanistan’a beklenmedik bir şekilde yüksek büyüme, işsizlikte keskin bir düşüş ve ülkenin küresel tahvil piyasasında yatırım yapılabilir seviyeye geri dönmesini sağlamakla övülüyordu. Üstelik, Uluslararası Para Fonu’na (IMF) olan borçlar da erken kapatıldı. Ekonomik krizin çok ağır günler yaşattığı Yunanistan’ın beklenenden çok daha önce düzlüğe çıkması, Mitsotakis’i diğer eleştirilerden koruyordu.
 
Mitsotakis’in şansını döndürenler
SYRIZA hükümetinin popülaritesinin düşüşe geçtiği 2016’dan bu yana, Nea Demokratia ve lideri Mitsotakis’in anketlerde birinci gelmediği bir yoklama olmadı. 2019’daki seçimlerde iktidara geldikten sonra da popülariteleri aynen devam etti. Hatta, Yunanistan’da geçim şartlarının zorlaşmasına yönelik şikayetler de Mitsotakis’e olan kamuoyu desteğini fazla aşağı çekmedi. Dahası, Yunanistan istihbarat teşkilatının, sol kanattan politikacılar ve aktivistleri yasadışı biçimde dinlediğini ortaya çıkaran skandal da hükümeti sarsmadı. Ancak, 28 Şubat 2023’te Tempi’deki tren kazası Nea Demokratia için bir dönüm noktası oldu: kamuoyu, 57 kişinin öldüğü bu kazanın faturasını hükümete kesti.
 
Nea Demokratia, seçimden gene birinci parti olarak çıksa da 151 sandalyeye ulaşması imkânsız gözüküyor. Üstüne üstlük, koalisyon anlaşmasına varabilecekleri tek parti gibi gözüken PASOK-KINAL ile aralarına yasadışı dinleme skandalı girdi. Eğer SYRIZA’nın başına çektiği sol partiler bir sürpriz yapıp koalisyon oluşturmazlarsa, Yunanistan’ı da ikinci tur seçimler bekliyor. Ancak, Türkiye’nin aksine; Yunanistan’ın bir kader seçimine gittiği söylenemez.
 
Seçimler sonucunda kesin bir kazananın çıkması çok muhtemel gözükmediğinden; Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou en büyük partinin liderine koalisyon kurması için üç gün süre verecek. Eğer koalisyon kurmada başarı sağlanamazsa, görev sırayla diğer partilere geçecek. Ve hiçbir parti koalisyon kuramazsa, önce Cumhurbaşkanı; Meclis’teki tüm partilerin liderleriyle görüşerek onlara son bir şans verecek. Bu görüşmeden de sonuç alınamazsa, üst düzey bir yargı yetkilisi geçici başbakan olarak atanacak ve yeniden seçimlere gidilecek. Türkiye’nin önündeki sınava bakılınca Yunanistan’ın yolu çok daha dikensiz gözüküyor.