“Onlar gazeteci değil ki”

Türkiye’de medyanın evrensel bağlamda gazetecilik etiği ve normlarının neresinde olduğunun sınandığı en doğrudan konulardan biri, Kürt sorunudur ve bu, “oldum olası” böyledir. Kürt sorunu ve bağlantılı sorunlarla ilgili iktidar sözcülerinin açıklamalarını “haber” diye vermek ile gerçeğe sadık kalarak işini yapmak, hiç kuşkusuz ki bir ve aynı şeyler değil…
 
Kürt basınının evveliyatı hayli eski olmakla beraber, özellikle Türkiye Kürtleri açısından rahatlıkla “Kürt basını” (giderek medyası) diyebileceğimiz bir gelişmenin gerçekleşmesi, Kürt sorununun “Türkiye’nin en önemli sorunu” haline gelmesiyle doğrudan bağlantılı ve bu da kuşkusuz, gayet doğal.
 
Neden “doğal”, öncelikle bununla ilgili belirtilmesi gereken hususlar var.
 
Öncelikle Türk medyası, adı üzerinde hep “Türk medyası” idi ve halen de öyledir. Ülkenin etnik, dini, kültürel çeşitliliğini yansıtan, kapsayan bir anlayışla yayın yapmak şöyle dursun, aksine, egemen devlet ideolojisinin sözcülüğünü, borazanlığını, “askerliğini” yapmışlardır ve yapmaktadırlar. Gazetecilik şiarları, “Türkiye Türklerindir.” (Kuşkusuz sözüm “anaakım” medyaya dairdir; epeydir inandırıcılığını yitirmiş olmaları bakımından “anaakım” olma özelliklerini çoktan yitirmiş olduklarını da unutmadan…)
 
Dolayısıyla yıllarca Kürt sorununa “Kürt sorunu” bile diyemeyen bu medya, üzerinde durduğumuz örnek bakımından Kürtlerin herhangi bir derdi, davası ile ilgili olmamış, buna gerek duymamıştır.
 
Buna karşın kafası İsveç’te, Norveç’te filan yaşıyormuşuz gibi, “Ne demek Kürt basını, Kürt gazeteci yani? Basın basındır, gazeteci de gazeteci!” şeklinde çalışan kimisi, hadi “cahil” demeyeyim, iyi niyetli, kimisi ise düpedüz Türkçü, “devletimiz” gazetecileri vardı bir ara ve hâlâ daha.
 
“Türk medyası” olur, “Türk gazeteci” olur, hatta “mehmetçik gazeteci” de olur, ama “Kürt gazeteci”, “Kürt basını” olunca “bölücülük” olur, “terör propagandası” olur; yani olmaz…
 
Ama hayat işte; koşulları oluşan ihtiyaçlar mutlaka kendini gerçekleştirirler. Nitekim 80’li yılların sonundan itibaren Türkiye’de aylık dergi, haftalık ve günlük gazete, yayınevleri, giderek uydudan yayın tapan TV ve Youtube kanalları ile bir “Kürt medyası” ve bu medya organlarında işlerini yapmak çabasındaki gazeteciler vardır.
 
90’lı yıllar boyunca kapatıldıkça yenisi açılan Kürt gazetelerinin muhabirleri, dağıtımcıları kaçırıldı, işkence edildi, “kaybedildi”, katledildi. Resmen doğrulanmamış verilere göre “faili meçhul” cinayetlerin günlük olaylar haline getirildiği, devletin “rutin dışına” çıktığı 90’lı yıllarda 40’tan fazla gazeteci öldürüldü. Sadece 1992 yılında öldürülen 14 gazetecinin 13’ü “bölgede” çalışan Kürt gazetecilerdi. (Bunlardan biri Musa Anter’di; 20 Eylül 1992 günü Diyarbakır’da JİTEM’ciler tarafından kaçırılarak öldürüldü.) 3 Aralık 1994 günü Özgür Gündem gazetesinin İstanbul ve Ankara’daki büroları “eş zamanlı” olarak bombalandı, gazete emekçilerinden Ersin Yıldız hayatını kaybetti, onlarca kişi de yaralandı.
 
Kürt gazete ve gazetecilerine yönelik saldırılarla ilgili aslında “belli” olan failler hiçbir zaman yargı önüne çıkarılmadı, hesap sorulmadı.
 
O günden bugüne ne değişti?
Denilebilir ki artık gazeteler bombalanmıyor, gazeteciler kaçırılıp işkence edilerek öldürülmüyor… Ne var ki savcı, mahkeme, emniyeti de kapsayacak şekilde ne devletin ve ne de egemen medyanın yaklaşımı açısından değişen bir şey var. İktidar temsilcilerinin on yıllardır değişmeyen klişe açıklaması, meseleyi ve vahametini özetlemeye yetiyor herhalde: “Onlar gazeteci değil ki.”
 
Misal, halen “içeride” olan Mezopotamya Ajansı editörlerinden Abdurrahman Gök, Sedat Yılmaz, Dicle Fırat Gazeteciler Derneği Eşbaşkanı Dicle Müftüoğlu için de söylenen budur; “Onlar gazeteci değil ki!” Oysa “terör” ile suçlanmalarına neden olan “deliller” sadece yaptıkları haberler. Geçtiğimiz sene, 8 Haziran 2022’de Diyarbakır’da günün erken saatlerinde evleri basılarak gözaltına alınan gazetecilere de bu sorulmuştu; “Neden bu haberleri yapıyorsun?” Demek oluyor ki aslında ortada gazetecilik faaliyetinden başka bir “sorun” yok. Sorun, yaptıkları haberlerin “farklı” oluşu…
 
Kürt gazeteciler gözaltına alınıp, yaptıkları haberler “delil” gösterilerek “terör propagandası”, “terör örgütü üyesi” iddialarıyla tutuklanırken, yayın organları kapatılırken “ana akım” veya egemen medya, genellikle mahkemelerden önce mahkumiyet kararları ilan eden yayınlar yapıyor. Gazetecilik etiği açısından utanç verici bir anlayış ve pratik söz konusu. Tabii utanmak için öncelikle utanma duygunuzun olması lazım…
 
***
 
9 Kasım 2005’te Şemdinli’de Umut Kitabevi bombalanıp bombacılar bu kez halk tarafından yakalandığında, sonradan kapatılan Ülkede Özgür Gündem gazetesinde çalışıyordum. Bölgede çok sayıda cinayet, bombalama, kurşunlama eylemi gerçekleştiren bu JİTEM ekibinin “faaliyetlerini” içeren bir ajanda elimizdeydi. İlk defa deyim yerindeyse kuş taşa çarpmıştı ve biz de gazetecilik, habercilik açısından ciddi bir sorumluluk altındaydık. Çünkü olanlar, tahmin edileceği üzere, başkaca hiçbir medya kuruluşunun umurunda değildi.
 
Biz olayla ilgili normalde savcıların hemen harekete geçmesi gereken yayınlar yapıyorduk. Savcılar ve güvenlik güçleri harekete geçtiler çok geçmeden. Ama yayınlarımızı durdurmak, elimizdeki bilgi ve belgelere el koymak için… Bu amaçla gazeteyi ve gazete bürolarımızı bastılar. (Neticede o JİTEM ekibi kısa süre sonra tahliye edildi, yargılandıkları davadan beraat ettiler. Şemdinli davası öylece ortada “faili meçhul” kaldı. Kitabevi sahibi arkadaşım Seferi Yılmaz ve avukatlarının çabalarına rağmen…)
 
***
 
2021 Newroz’unda Diyarbakır’da polis kurşunlarıyla hayatını kaybeden 23 yaşındaki Kemal Kurkut için Türk medyasının duyurduğu “haber”, bir “canlı bombanın” etkisiz hale getirildiği şeklindeydi. Çünkü Emniyet’ten yapılan açıklama buydu. Gerçeği, gazeteci Abdurrahman Gök’ün çektiği o fotoğraf açığa çıkardı. Bunun “bedelini” de hapse atılarak ödüyor…
 
***
 
Gazeteci Merdan Yanardağ’ın tutuklanması, son dönemin en düşündürücü örneklerinden biri oldu. PKK lideri Abdullah Öcalan’dan “terörist başı, bölücü başı” şeklinde değil de “siyasi mahpus” şeklinde bahsedince, yarı şaka yarı ciddi “zeki” olduğunu söyleyince ve hukukta karşılığı olmayan tecrit uygulamasını eleştirince, kendisini “terör propagandası” yapmak suçlamasıyla Silivri’de buldu. “Hadi Kürt olsan neyse de, sana ne oluyor!” dercesine. Devletin diliyle konuşmayıp yazmazsan, Merdan Yanardağ da olsan, televizyon ekranın karartılır, sen de “içeri” atılırsın…
 
***
 
Kürt basını açısından da kuşkusuz sorunlar olduğu söylenebilir. Ama asıl sorun kuşkusuz ki genel olarak medyanın özel olarak da Kürt gazeteciliğinin devletin ağır baskısı altında “biat” etmeye zorlanmasıdır. Eğer insaf ve izanınızı yitirmemişseniz…
 
Gazetecilik gerçeğin ve hakikatin sözcülüğüne dair bir iştir. Bu gerçekle kavgalı olanlara inat, gazeteciliği tanınmaz hale getirmek isteyenlere karşı duranlar hep vardı ve hep de var olacaktır.