Fransa’da kadınlar yıl sonuna kadar “ücretsiz” çalışmaya başlıyor
Les Glorieuses, kadın ve erkek işçiler arasındaki maaş eşitsizliğini dikkate alarak, kadınların yıl sonuna kadar “ücretsiz” çalışacağı sembolik tarihi hesapladı
09.11.2024
Fransa’da kadın haklarına odaklanan haber bülteni Les Glorieuses, her yıl Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) kadın ve erkek işçiler arasındaki maaş farkına ilişkin verilerini kullanarak sembolik bir tarih belirliyor. Buna göre 8 Kasım saat 16:48 itibariyle Fransa’da kadınların yıl sonuna kadar “ücretsiz” çalışacağı belirtildi.
Les Glorieuses, kadınlar ve erkekler arasındaki ücret eşitsizliklerini sürdürülebilir bir şekilde ortadan kaldırmak için şöyle önerilerde bulunuyor:
> İsveç’te uygulanan her iki ebeveyn için de eşdeğer ebeveynlik izni.
> İzlanda’daki ISO standardı eşit ücret.
> Yeni Zelanda’da da olduğu gibi kadınların çoğunlukta olduğu sektörlerde ücretlerin artırılması.
> İspanya’daki gibi esnek çalışmanın teşvik edilmesi, eşit koşullar ilkesinin uygulanması, uygulamalar için pilot bölge seçilmesi ve gelişmelerin her zaman takip edilmesi.
Ancak kadın ve erkek işçiler arasında maaş eşitsizliği sadece saat başına ödenen ücret farklılığından kaynaklanmıyor. Kadın istihdamının erkeklere göre daha az olması, yönetici pozisyonlarında kadınların yetersiz temsili ve yarı zamanlı işlerde kadınların daha çok yer alması gibi faktörler bu eşitsizliği büyütüyor.
Fransa Ulusal İstatistik ve Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü’nün (INSEE) 2023 verilerine göre, kadınlardan erkeklerden yüzde 13,5 daha az kazanıyor. Yönetici pozisyonundaki bir erkek ayda ortalama 4 bin 849 euro kazanırken aynı sorumluluklara sahip kadın yönetici 4 bin 120 euro kazandı.
Maaş eşitsizliğin kaynağı toplumsal cinsiyet eşitsizliği
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerine göre, Fransa’da yüksek öğretim mezunu kadın oranı 2022 yılında yüzde 44,7 iken yüksek öğretim mezunu erkek oranı 38,4 idi. Ancak aynı yıl kadınlar erkeklerden yüzde 14,9 daha az kazandı. Eğitimli olmalarına rağmen kadınların daha az kazanması meslekler ve endüstrilerdeki cinsiyet farklılıkları, cinsiyet rollerindeki farklılıklar ve cinsiyete dayalı iş bölümü gibi nedenlerle açıklanıyor. Özetle kadınların eğitim, beceri ve iş yerindeki sorumluluklarından bağımsız toplumsal cinsiyet rolleri nedeniyle daha az kazanıyor.
Cinsiyetler arası maaş eşitsizliğinin bir nedeni de ebeveynlik. INSEE’nin Mart 2024’te yayınladığı bir araştırmaya göre, özel sektörde kadınlar ve erkekler arasındaki maaş farkı çocuk sayısıyla birlikte artıyor. Kadın ve erkek arasında maaş farkı kadın aleyhine tek çocukta yüzde 12,4 iken iki çocukta yüzde 20,5’e ve üç çocukta yüzde 29,5’e yükseliyor. Bu durum annelerin kariyerinde kalıcı yavaşlama olarak tarif ediliyor. Maaş farkındaki artışın, kadınların 18 yaş altı çocuk sahibi olma olasılığının daha yüksek olduğu yaşla örtüştüğü görülüyor. Doğum izninin kadın ve erkek arasında eşit olarak paylaşılmaması, çocuk bakımının toplum tarafından kadına yüklenmesi ve kreş imkanların kısıtlı olması da bu eşitsizliği besleyen faktörlerden.
Cinsiyetler arası maaş eşitsizliği ne yazık ki Fransa’ya özgü bir durum değil. ABD’de 2022 yılında yapılan bir araştırmaya göre, 25-34 yaş aralığında ve iş hayatlarının başlarında olan kadınlar, son yıllarda erkeklerle ücret eşitliğine yaklaşmış olsa da, yaşları ilerledikçe ücret farkı artma eğilimi gösteriyor.
AB’de durum ne?
Kadın erkek eşitliği pek çok ülkede ve toplulukta yasa ve anlaşmalarla koruma altına alınmış olsa da toplumlar tarafından benimsendiğini ve kusursuz uygulandığını söylemek mümkün değil. Avrupa Birliği’nin (AB) temellerini atan 1957 tarihli Roma Antlaşması, her üye devletin aynı iş için kadın ve erkek işçilere eşit ücret ödenmesini öngörse de mevcut durum oldukça farklı. Avrupa Parlamentosu’nun 2023 verilerine göre, AB ülkelerinde çalışan kadınlar erkeklere göre saat başına ortalama yüzde 12,7 daha az kazanıyor. Bu fark yarı zamanlı işlerde kadınların daha fazla istihdam edilmesi, aile sorumluluklarından etkilenen kariyer yönetimi, bakım, sağlık ve eğitim gibi düşük ücretli sektörlerde kadınların daha fazla istihdam edilmesi ve iyi maaş alan kadın yöneticilerin azlığından kaynaklanıyor.
Kadın ve erkek arasında eğitim ve deneyim ile ilgili farklılıklar çıkarıldığı zaman geri sadece cinsiyete dayalı ücret farkı kalıyor. 2021 itibariyle Estonya yüzde 20,5 ile eşitsizliğin en yüksek, Romanya ise yüzde 3,6 ile eşitsizliğin en düşük olduğu ülke konumunda. Ancak belirli bir ülkede cinsiyetler arası ücret farkının azalması, daha fazla cinsiyet eşitliği anlamına gelmiyor. Bazı AB ülkelerinde daha düşük ücret farkları genellikle kadınların ücreti daha az işte çalışmalarından kaynaklanıyor.
Eşitlik için ne yapılabilir?
Cinsiyetler arası maaş eşitsizliği toplumsal cinsiyet rolünden kaynaklanan sorunlardan sadece biri. Bu eşitsizliği ortadan kaldırmak için atılacak ilk adım elbette cinsiyet eşitliği politikalarının güçlendirmesi. Farkındalık ve eğitim programlarının geliştirilmesi, esnek çalışma modellerinin teşvikiyle kadınların iş ve aile yaşamlarını daha iyi dengelenmesine yardımcı olmak ilk etapta eşitlik adına olumlu sonuç verecek uygulamalardan.
AB’de durum ne?
Avrupa Parlamentosu milletvekilleri Kira Peter-Hansen ve Samira Rafaela’nın çalışmaları sonucu, 2026 yılından itibaren AB üyesi devletlerde ücretlendirmede şeffaflık uygulanacak. Yüzden fazla çalışanı olan şirketler, işe alım süreci bağlamında ücretlendirmede şeffaflık hakkı, gelecekteki işverenin önceki işin maaşını istemesinin yasaklanması, şirketteki benzer işler için ortalama ücret seviyeleri gibi uygulamaları yürürlüğe koymak zorunda kalacak.