TikTok’u Bırak, Xiahongshu’ya Bak

Amerika Birleşik Devletleri’nde TikTok yasağı hukuken devreye girmek üzere.  Ancak, böylesi iletişim odaklı bir çağda sosyal medya uygulamalarını uygulamaları engellemek ve devre dışı bırakmak o kadar kolay değil. Dahası, bir uygulama devreden çıkarsa, yerini beklenmedik bir başkası da alabiliyor. ABD’de de, TikTok’un devre dışı kalması sürecinde geri sayım başlarken, Çin kökenli başka bir uygulama olan “Xiahongshu” aniden popülerleşmeye başladı.

Xiahongshu veya REDNote/Kırmızı Not, TikTok ve Instagram ile Pinterest özelliklerini birleştiren, sohbet odaları da olan bir uygulama. “RED”, yani “Kızıl” olarak da biliniyor. “Kırmızı Not” da, TikTok gibi Çinli teknoloji şirketi ByteDance tarafından geliştirilmiş. Dünya genelinde 300 milyon kullanıcısı olan Xiahongshu, Çince’nin en yaygın biçimi olan Mandarin’i konuşanlar için hazırlansa da, şimdi ABD’de popülarite rekoru kırıyor. 2013’te Miranda Qu ve Charlwin Mao tarafından, Çin pazarında alışveriş konusunda bir “cep rehberi” olarak kurulan Xiahongshu, çok başarılı olunca Çinli teknoloji şirketleri AliBaba ve TenCent de, uygulamaya yatırım yaptı. TikTok ve Xiahongshu’nun ortak özellikleri, moda başta olmak üzere alışveriş/ticari konularda da kullanılmaları.

TikTok’a dönersek; uygulamanın sahibi ByteDance ayrıca Douyin adlı Çin’e özel başka bir paralel sürümüne de sahip. TikTok ise, Çin dışında kalan uluslararası çevrelerin kullanması için özel hazırlanmış. Bazı farklılıklar dışında çoğunlukla aynı işleve sahip ikizler Douyin ve TikTok uygulamaları, birinin kopyası ama aynı zamanda apayrı iki uygulama; adeta paralel evrenler gibiler. 

2016 doğumlu TikTok, ABD’de son 6 yılda popüleritesini hızla arttırdı ve şu an 170 milyon Amerikalı kullanıcısı var.  Uygulama, dünya genelinde de, 2 milyar kullanıcı tarafından indirildi. Son kertede, sevin veya nefret edin, TikTok; Instagram, YouTube gibi diğer birçok sosyal medya uygulamasını da etkiledi ve kısa video biçimini kopyalamaya yöneltti.  

ABD’nin TikTok yasağı

Peki, ABD’de TikTok yasağı konusu nereden çıktı ve nereye gidiyor, bir de ona bakalım:

TikTok’un, ABD’de hızla artan popülaritesi, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki artan gerginlik nedeniyle siyasetin gözüne batmaya başladı., 2020’de, ticaret danışmanı Peter Navarro ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo gibi Çin’e karşı son derece şahin tavırlı kurmaylarının desteğiyle Başkan Donald Trump’ın yönetimi, TikTok’a karşı tavır almaya başladı. Trump yönetimi, Çinli teknoloji şirketi ByteDance’in uygulamayı ABD’li bir şirkete satması gerektiğini; yoksa hükümetin uygulamayı ülke genelinde yasaklayacağını resmen duyurdu. Ve hatta, bu olası yasağın kapsamına Çin’in WhatsApp’ı olarak niteleyebileceğimiz WeChat de dahil olmak üzere, diğer birkaç Çin kökenli sosyal medya uygulaması da dahil edildi. 

Karşılık olarak TikTok da, ABD hükümetine “ifade özgürlüğünün ihlal edildiği” gerekçesiyle karşı dava süreci başlattı. Trump’ın yürütme emri, 2021’de Trump’ın yerine geçen Joe Biden tarafından iptal edildi; ancak bu, TikTok’un ABD’deki sorunlarını noktalamadı. Sonraki yıllarda, çoğu ABD eyaleti, TikTok’u hükümete ait ve hükümet görevlileri tarafından kullanılan cihazlarda  yasaklamak için eyalet çapında yerel yasalar çıkardı. Biden yönetimi de, federal düzeyde tüm kamu çalışanlarının cihazlarında TikTok’un yasaklanması kararını aldı. 

2024’te de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, ABD hükümetinin Çin, Rusya, Kuzey Kore ve İran’ı içeren “yabancı bir düşman” tarafından kontrol edilen herhangi bir uygulamayı yasaklaması için geniş hükümler oluşturan bir düzenlemeyi kabul etti. Böylelelikle, Senato ve Temsilciler Meclisi, ABD Başkanı’nın istediği takdirde, TikTok’u da kapsayan, “Amerikan Vatandaşlarını Yabancı Düşman Kontrolündeki Uygulamalardan Koruma Yasası” (PAFACA) ile, yasaklama yetkisini ABD Başkanı’na vermiş oldu.  

PACAFA’ya göre, “yabancı düşman” uygulama sahipleri ABD Başkanı tarafından “yabancı düşman kontrolündeki uygulama” olarak tanımlandıktan sonraki 270 gün içinde, uygulamayı ABD merkezli bir şirkete satmak zorunda. Uygulamanın satılmaması durumunda, web barındırma hizmetleri veren ve uygulamanın indirilebileceği tabanların bu uygulamaların dağıtımını, bakımını ve güncellenmesini yasaklıyor. Diğer bir deyişle, TikTok eğer 19 Ocak 2025’e kadar satılmazsa, Apple ve Microsoft gibi şirketler, uygulamayı mağazalarından kaldırması gerekecek. Uygulamanın kendisi kullanıcıların cihazlarından otomatik olarak kaldırılmayacak olsa da, artık güncellenemeyecek ve bir süre sonra da kullanılamaz hale gelecek. Web barındırma hizmeti verenler ve e-mağazalar da yasağa uymazlarsa, ABD’deki her uygulama kullanıcısı için 5.000 dolar ceza ödemek zorunda kalacaklar. TikTok özelinde bu cezalar, çok kısa sürede 100 milyar dolara kadar ulaşabilecek. Ve Apple gibi dev şirketler bile bu gibi cezaları karşılayamaz.

TikTok’un mücadelesi sürüyor

TikTok, yasağa itiraz etti ve davayı, ülkenin en üst mahkemesi olan Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi’ne (SCOTUS) götürdü. SCOTUS da yasağın devam etmesine izin vereceği sinyalini verdi. Ancak, yakın zamanda, hikayede başka bir gelişme daha oldu; Donald Trump’ın başkan olarak yeniden seçilmesi.

İlk etapta yasak fikrini popülerleştiren Trump, 180 derecelik bir dönüş yaparak artık Amerika’nın uygulamayı yasaklamaması gerektiğini söyledi. Böyle bir dönüşün ardındaki nedenler bilinmiyor, ancak olası nedenler arasında Trump’ın başkanlık kampanyasına milyarlarca dolar yatırım yapan Amerikalı milyarder Jeff Yass’ın dikkst çektiği gibi, Trump’ın seçilmesinde TikTok, önemli rol oynadı. Gerçekten de Trump, TikTok’ta çok popüler: 15 milyona yakın takipçisi var ve bu sayı sürekli de artıyor. Bazı paylaşımları, yaklaşık 200 milyona yakın görüntülenme alıyor.

ABD’de TikTok yasağının başlamasına 6 gün kala Trump, Newsmax’e yaptığı açıklamada, “TikTok ile çok iyi bir deneyimimiz oldu…Gençleri kazandık ve bunda da, TikTok’un büyük payı var” dedi. 

Ne var ki, ok yaydan bir kez çıktı. Trump’ın böylesi bir yasağı nasıl kaldırabileceği belirsiz. Ayrıca, Trump’ın konuyla ilgili 180 derecelik dönüşüne rağmen, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz, Federal İletişim Komisyonu Başkanı Brendan Carr ve Ticaret Danışmanı Peter Navarro gibi atadığı kişilerin çoğu yasağı destekledi. 

PACAFA’da, TikTok’u kurtarabilecek bir açık kapı var: uygulamanın satılmasıyla ilgili bir süreç oluşursa; yasak, 90 gün boyunca bir kez ertelenebiliyor. Henüz, somut bir süreç yok. Ancak, Çin hükümetinin Elon Musk’a, ABD TikTok operasyonlarını satın almasını önerdiğine dair iddialar var. Çin’in neden böyle bir anlaşma istediğini anlamak zor değil; 2024’te Trump’ın çok yakın bir müttefiki haline gelen Musk, güvenilir bir şekilde Amerika’daki en Çin dostu ve güçlü kişilerden biri olarak adlandırılabilir ve Tesla aracılığıyla Çin’de kapsamlı iş bağları var.

Xiahongshu sürprizi

TikTok yasağına doğru geri sayım hızlanırken, başta bahsettiğimiz ilginç durum ortaya çıktı. Birçok Amerikalı kullanıcı, Batı medyasında Çin’in Instagram’a alternatifi olarak adlandırılan Xiaohongshu’yu indirmeye başladı. Hatta, “Kızıl” Xiahongshu, Amerika Birleşik Devletleri’nde en çok indirilen uygulama haline bile geldi. 

Bahsettiğimiz gibi, REDNote olarak da adlandırılan Xiaohongshu, insanların yaşam tarzı, moda, hobiler, makyaj tavsiyeleri, seyahatler ve ünlüler gibi çok sayıda konuyu paylaşmasına olanak tanıyor. 

Dil olarak sadece Çince bir arayüze sahip olan uygulama, özellikle kullanıcı tabanının büyük çoğunluğunu oluşturan Çin’in kentsel bölgelerindeki orta sını genç kızlar arasında popüler; çeşitli tahminlere göre, uygulamanın kullanıcılarının yüzde 70-80’inden fazlası 1990’larda veya sonrasında doğan Çinli kadınlar. Uygulamadaki birçok kullanıcı yaşam tarzı tavsiyeleri, alışveriş önerileri, moda ve makyaj ipuçları paylaşıyor. Adı “Küçük Kırmızı Kitap” olarak çevrilse de, bazı Batılı kullanıcıların hatalı biçimde atıfta bulunduğu gibi, Çin lideri Mao Zedong’un “Küçük Kızıl Kitabı”,  “Mao Zedong’dan Alıntılar”a bir gönderme değil. 

Uygulamayı kullanan birçok Amerikalı kullanıcı kendilerine “TikTok mültecileri” adını veriyor. Ve işin en beklenmedik yanı, Çinliler ile yeni Amerikalı kullanıcılar arasında çok sayıda neşeli etkileşim yaşanıyor. Başta bahsettiğimiz gibi, TikTok’te böyle bir durum söz konusu değil çünkü, Çin’in kendisinde TikTok yok; ikizi olan Douyin var.

Geçtiğimiz günlerde, Xiahongshu’da “TikTok Mültecileri” (TikTok Refugees) başlığıyla açılan bir sohbet odasına 50 binden fazla Çinli ve ABD’li kullanıcı katıldı. Çince olan uygulamada İngilizce de tercüme bulunması nedeniyle, birbiriyle dil engeli olmadan sohbet eden kullanıcılar, ABD ve Çin arasında görülmemiş “organik” bir kültürel etkileşime girmiş oldu.

Amerika ile Çin arasındaki rekabetin kızışması ve COVID-19 Pandemisi’nin de etkisiyle iki ülke halkları arasındaki iletişimin etkileşimlerin neredeyse sıfırlandığı bir ortamda gerçekten de, Xiahongshu’nun kurduğu sürpriz bir iletişim köprüsü kurması gerçekten ilginç. Üstelik de, ABD’li kullanıcılar, Çince bilmeseler de, Xiahongshu’da gezinmek için otomatik çeviri kullandılar ve Çinlilerden de yardım istediler. Birçok Çinli kullanıcı, ABD’li Xiahongshu’cularla iletişim kurarken kendilerini  “Çin casusu” olarak tanıtarak şaka yaptılar. Bazı Amerikalı kullanıcılar, Çince dersleri talebinde bulunurken; bazı Çinli kullanıcılar da İngilizce ödevlerinde yardım istedi. Birçoğu da, ulusal kökenlerinden bağımsız olarak, moda, makyaj ve seyahatle ilgili memeler, resimler ve kısa videolar paylaştı. 

2021’de, benzer bir Çinli-Amerikalı çevrimiçi iletişim çılgınlığı sosyal medya uygulaması Clubhouse’da yaşanmıştı. Ancak Clubhouse, sadece sohbet odaları bulunan, sese dayalı bir uygulamaydı. Herhalükarda Clubhouse, Çinli ve Amerikalı kullanıcıların sanal sohbet odalarında siyasi konular hakkında diyalog kurmaları nedeniyle Çin makamları tarafından engellenmişti.

Bakalım ABD ve Çin arasındaki Xiahongshu köprüsü kalıcı olabilecek mi, yoksa araya gene rekabet ve siyaset mi girecek? Veya Çinliler ve Amerikalılar, sosyal medya üzerinden kendilerine yeni iletişim kanalları mı oluşturabilecekler mi? İşin özünde belki de, Çinliler ve Amerikalıların; hatta günümüz gençliğinin birbiriyle farklarından çok benzer yönleri olması yatıyor.

Etiketler: abd, çin, TikTok, Xiahongshu