Çin’de Komünist Parti Kongresi Heyecanı

Çin’de, Komünist Parti’nin, 1921’deki kuruluşundan bu yana 20. Ulusal Kongresi, 16 Ekim Pazar sabahı başladı. Resmî olarak partinin en yüksek organı olan Ulusal Kongre, her beş yılda bir gerçekleşiyor. Kongre, partinin merkezi komitesini ve politikalarını resmen belirliyor. Merkez komitesi daha sonra Politbüro ve ülkenin en üst yönetim kadrosunu oluşturan Politbüro Daimi Komitesi’ni (PSC) seçiyor. Politbüro Daimi Komitesi üyelerinin kimler olacağı da büyük merak konusu, çünkü onlar ülkenin en elit ve güçlü politikacıları.
 
Çin lideri Xi Jinping’in de Komünist Parti Başkanı olarak üçüncü dönem yeniden seçilmesi bekleniyor. Xi yeniden işbaşı yaparsa, üçüncü dönem başkanlık yapan ilk Çin lideri olacak. 2018’de, Komünist Parti Başkanlığı için konan iki dönem sınırlamasının kaldırılması, Xi’nin üçüncü kez seçileceğinin sinyali olarak yorumlanmıştı.
 
Çin'in en üst düzey yöneticisi üç makamın sahibi: Komünist Parti Genel Sekreteri (üst düzey parti lideri), Devlet Başkanı (büyük ölçüde sembolik görev ve devlet başkanı) ve Merkezi Askeri Komisyon Başkanı (askeri liderlikten sorumlu). Diğer bir deyişle Xi, bu üç görevi de yürütüyor –ve büyük ihtimalle de yürütmeye devam edecek.
 
Çin’de, Komünist Parti Genel Sekreterliği için hiçbir zaman dönem sınırlaması olmadı; 2018’de kaldırılan ve dünya genelinde tartışma yaratan mesele, daha önce sadece iki kez beş yıllık dönem için başkanlık yapılmasına yönelik olandı. Ayrıca, “7 Yukarı, 8 Aşağı” adı verilen gayriresmî bir kural nedeniyle, 68 yaş üzeri insanlar Politbüro Daimi Komitesi’ne giremezlerdi. 69 yaşına gelen Xi içinse bu kural uygulanmıyor.
 
Buna karşılık, “7 Yukarı, 8 Aşağı” kuralı nedeniyle, mevcut Politbüro Daimi Komitesi üyesi Li Zhanshu (Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi Başkanı) ve Han Zheng'in (Kıdemli/Bir Numaralı Başkan Yardımcısı) yerine yeni isimlerin gelmesi bekleniyor. Buna ek olarak, Politbüro Daimi Komitesi üye sayısının, mevcut 7 üyeden 5’e düşürülebileceği veya 9’a arttırılabileceği yorumları da yapılıyor. Bu örnekler, Çin tarihinde eşine rastlanmadık değil: Komünist Devrimin lideri Mao Zedong’un zamanında Politbüro Daimi Komitesi’nin 5 üyesi vardı; 2002-2012 arası görev yapan Hu Jintao’nun döneminde ise 9 üye görev yapmıştı.
 
Asıl merak konusu: Başbakan kim olacak?
20. Ulusal Kongre’ye ilişkin en merak edilen konulardan biri, yeni başbakanın kim olacağı. Başbakan, Çin'in kabinesi olan Devlet Konseyi'ne başkanlık ediyor ve Çin ekonomisinden sorumlu baş makam olarak görülüyor. Ülkenin “2 Numaralı” en güçlü siyasetçisi de, başbakan.
 
Şimdiki başbakan Li Keqiang, başbakanlıkta maksimum iki 5’er yıllık dönem kuralı devam ettiğinden görevini sürdüremeyecek. Buna karşılık, Politbüro Daimi Komitesi’ndeki yerini koruması ve hatta ülkenin yasama organı/Meclisi Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi Başkanı olması söz konusu. Çin’in geçmişinde, başbakan olarak göreve başlayanlar genelde hep başbakan yardımcıları. Bunun istisnası, Çin’in ilk başbakanı Zhou Enlai. Ve ayrıca, diğer konularda olduğu gibi bunda da istisnai bir durum karşımıza çıkabilir. Örneğin, Siyasi Danışma Kurulu Başkanı ve Politbüro Daimi Komitesi’nin dört numaralı ismi Wang Yang’ın başbakan koltuğuna oturması olasılıklar dahilinde. Wang, Guandong Eyaleti’nin 2007-2012’de yöneticiliğini yaparken “reformcu” ve “piyasa dostu” bir lider olarak tanınmıştı. Güney Çin Denizi kıyısındaki 130 milyona yakın nüfusu olan Guandong, bir ülke olsa dünyanın en büyük 9. ekonomisi olacak kapasitede. Wang eğer, başbakan olursa yaş haddinden tek dönem görevde kalabilir.
 
Diğer olası başbakan adayı, şimdiki Başbakan Yardımcısı Hu Chunhua. Hu da, Wang gibi Guangdong’da siyasi tecrübe kazanmış bir isim. Guangdong’da Parti Sekreterliği yapan Hu, ülkede geçen sene “tamamen bitirildiği” duyurulan aşırı fakirliğin üstesinden gelinmesinde önemli rol oynayan ekibin başını çekiyor. Ayrıca 59 yaşında ve oldukça da dinamik ve “sonuç odaklı” bir yönetici olarak biliniyor.
 
Eğer ki Şangay’daki COVİD-19 pandemisi sürecindeki başarısız politikaların sorumlusu görülerek ciddi eleştirilere hedef olmasa, Xi’nin yakın kurmaylarından Li Qiang’ın da başbakan adayları arasında adı geçiyordu. Şangay Parti Sekreteri olan Li’nin Pekin tecrübesi olmaması da bir handikap.
 
Başbakan adayları arasında adı geçen diğer bir politikacı da, yine Şangay’da yetişen Han Zheng. 48 yaşında Şangay’ın en genç valisi olan Han, ekonomi tecrübesiyle de ön plana çıkıyor. Üstelik Han, daha “nötr” ve Xi’nin de Şangay’daki yöneticilik dönemlerinden tanıyıp sevdiği bir isim. Ayrıca Han, Çin’e yabancı yatırımı desteklemesiyle de tanınıyor. Buna karşılık, Han’ın 68 yaşında olması ve tecrübesinin Şangay ile kısıtlı olması, başbakanlıkla arasına giren eksiler.
 
—–
Kapak Görseli: Qilai Shen (Getty Images)