Okumalar, değinmeler

Bir önceki “okumalar, değinmeler”de Algernon’a Çiçekler’den söz etmiştim. Daniel Keyes’in romanı. Kutsal bilgi kaynağı wiki şöyle söylüyor:

“Bilimkurgu hikâyesi ve romanıdır. 1958 yılında yazılmıştır. 1960 yılında En İyi Kısa Hikâye dalında ödüle layık görülmüştür. Roman versiyonu 1966 yılında yayınlandı ve aynı yıl En İyi Roman dalında Nebula Ödülü‘nün ortak kazananı olmuştur.”

Bay Keyes elindeki hikâyeye 7, 8 yıl çalışmış. Damıtmış veya. Okudum ve çarptı.

Bir oğlan çocuğu adı Charlie, bir kızkardeş, baba ve anne. Çekirdek aile. Oğlanın zekâsı yavaş. İleri yaşlarında bir deneyin kobayı oluyor. Deney daha önce Algernon adlı bir fare üzerinde yapılmış. Şimdi  Charlie’ye uyguluyorlar.

Devamını kıymetli sosyal medya arkadaşım, sağlam ve cömert paylaşımlı bir okur,  aylakokuryazar’ın  notlarından aktaracağım:

“Zekânın ilişkiler ve mutluluk üzerindeki belirleyiciliği, bireyi yalnızlaştırıcı etkisi ve duygudan azade zekânın verimsizliği gibi meseleleri en yalın haliyle, çok hüzünlü bir konu ve olay örgüsüyle okuyucunun doğrudan kalbine yük eden özel bir metin.

(…)  Zekâ seviyesi düşük olduğu için ailesinin gözden çıkardığı, bir fırında çalışan Charlie’nin en çok istediği şey okumayı öğrenmektir. Charlie, bu amaçla gittiği kendisi gibi özel durumdakileri eğiten merkez aracılığıyla bir bilimsel deneyde kullanılır. Charlie’nin zekâ düzeyini yükseltmeyi amaçlayan deneyi yapan ekip, bunu önce Algernon ismini koydukları bir fareye uygulamış ve başarıya ulaşmıştır.

İlk insan denek olan Charlie, ameliyat edilir. Artık o da normal insanlar kadar zekidir. Hatta, bir süre sonra o insanları geride bırakacak bir düzeye çıkar, dahi olur. Charlie kendi üzerinde yapılan ve zekâ geriliğini ortadan kaldıran bilimsel deneye ilişkin çalışır.

Hem Algernon’un davranışları hem de Charlie’nin okuduğu araştırmalar bu zekâ gelişiminin bir süre sonra aynı ivmeyle eski haline döneceğini gösterir. Charlie, bunu bertaraf etmek için elinden geleni yapar.

Okuyucu her şeyi Charlie’nin deney ekibinin isteği doğrultusunda ilerleme raporu için tuttuğu günlüklerden öğrenir. Charlie’deki adım adım değişimi ve onun Algernon’a ilişkin gözlemlerini, duygularını, ona okumayı öğreten Alice’e duyduğu saf aşkı…

Yazarın, Charlie’yi okuyucuya anlatıcı yerine günlükleri üzerinden ilişki kurdurması kadar, Algernon’u olacaklara dair bir öncül olarak kullanması ama buna rağmen sona kadar tempoyu düşürmemesi, umudu canlı tutması büyük başarı.

Charlie’nin çocukluğunda annesi ve kız kardeşinin ona tutumu ve geçen zamanın ardından yüzleşmenin hiç beklenmedik dinamiklerle sağlanması da Keyes’in ince zekâsını gözler önüne seriyor.

Bu anlatıda elbette, bilim, deney, etik, bilginin kötücül kullanımı gib konular da işleniş şekliyle okuyucuya farklı bakış açıları sunuyor. “

(aylakokuryazar’a alıntı yapmama izin verdiği için teşekkür ederim.)

*

Charlie’nin zekâ grafiği, henüz kelimeleri doğru söyleyemediği, yazamadığı bir dil seviyesinden başlıyor. Biliyoruz çünkü doktorlar ondan hergün yazmasını istemişler ve yazmış.

Charlie yükseldikçe dili düzeliyor, düşünce sistematiği gelişiyor. İnanılmaz bir kavrayışla okumaya ve okudukları arasında bağlantılar kurmaya başlıyor. Deneyi yapan doktorların hatalarını, zaaflarını, düşünce mekaniklerini görebildiği, yorumlayabildiği, eleştirebildiği bir seviyeye geliyor.

Aynı süreçte, çocukluğu, aile ilişkileri, diğer insanların davranışları, her şey hatırlamalar ile geri geliyor.  Orada ince ve sert hikâyeler var.

Sonra bu yükselişin düşüşü var. ”Kimbilir bu gidişin dönüşü olacak mı?” var. “Tutun kollarımdan düşerim şimdi” var.

Bay Keyes’in romanını arabeske bağladığım için kendisinden, okurlarından özür dilerim. Fakat roman okunsun isterim. Samimiyetle isterim.

Romandan alıntı şu cümleler sosyal medyada sıklıkla paylaşılıyor:

“Ama ben zekânın tek başına hiçbir anlam taşımadığını öğrendim. Sevgi ve şefkat eli değmeyen zekâ ve eğitim beş para etmez.”

Selam sevgiyinen

*

Algernon’a Çiçekler, Daniel Keyes, Çev. Handan Ünlü Haktanır, Koridor Yayınevi

Etiketler: Algernon’a Çiçekler, Daniel Keyes, değinmeler., Okumalar