Sosyal ağınızı nasıl alırsınız: Filtreli mi, filtresiz mi?

Yakın zamanlarda Facebook’un artık arkadaşlarınızın gönderilerinin zaman akışınızda önceliğe sahip olacağını açıklaması tamamen ticarileşmiş ve birçok açıdan anlamını yitirmiş zaman akışının daha cazip ve gayriticari kılınması için önemli bir adım olarak görülüyordu. Ancak aralarında MIT Media Lab’den Ethan Zuckerman’ın da bulunduğu birçok araştırmacı ve akademisyen, Facebook’un mevcut gözetim esaslı gelir modeli ve reklama dayalı bakış açısı sabit kaldıkça bunun pek bir anlamı olmayacağını düşünüyor.
 
Peki Facebook, Twitter ya da Google’ın algoritmalarına dayalı bu modelle nasıl kavga edeceğiz? MIT Media Lab, bu kavganın ancak kişisel bir filtreleme modeliyle gerçekleşebileceğini savundu ve ticarileşmiş algoritmaların karşısına bireylerin kendi algoritmalarını koyması için Gobo’yu geliştirdi.
 
Gobo sitesinde kendisini ve kullanım mekanizmasını şöyle tanımlıyor: Gobo'yu kullanmak için Twitter ve Facebook hesaplarınızı Gobo'ya bağlıyorsunuz ve çevrimiçi takip ettiğiniz haberlere en çok benzeyen bir dizi haber yayınını seçiyorsunuz. Gobo bu sosyal ağlardan son yayınları alıyor ve hangilerini görmek istediğinize karar vermenizi sağlıyor. Kadınlardan daha fazla mesaj mı istiyorsunuz? Feed’inizin cinsiyet dengesini ayarlamak için dengeyi ayarlayın … veya sadece "tüm erkekleri susturun" düğmesini tıklayın veya çevrimiçi diyaloglarda genellikle dile getirilenleri dinleyin. Feed'inizdeki perspektifleri genişletmek mi istiyorsunuz? Politika kaydırıcısını "bakış açım seçeneğinden çok yönlü seçeneğine taşıyın.
 
Bu oldukça karmaşık gibi görünen sistem aslında çok basit. Cep telefonunuzun ekran parlaklığını ya da sesini açıp kısarcasına, daha çok sesli bir medya ortamıyla etkileşime geçme ya da sadece kendinize benzer sesleri duyma gibi bir şansa sahip oluyorsunuz. Tabii, viral olmuş içerikler, ciddiyet, markalar ve benzeri filtreleri de açıp kapayarak Facebook ve Twitter zaman akışlarınızın melezi olan ve algoritmasını kendiniz belirlediğiniz yeni bir sistem oluşturmuş oluyorsunuz.
 
Bu bağlamıyla Gobo, Twitter ve Facebook’un “gözünüzden kaçmasın” diye başlattığı ve sonrasında iyice karmaşık algoritmalara dayanan ve nihayetinde bir çeşit mesajlar arası popülerlik kastı yaratan sistemlerine karşı bir itiraz oluyor.
 
Tabii ki Gobo’yu “tam tersi” şekilde kullanmak da mümkün. Yani olabildiğince dar, sadece kendi yankı fanusuna sıkışmış; hattâ dışarıyı tamamen dışlamaya yönelik bir Gobo kullanımı da sizin açınızdan seçenekler içinde; ama tabii ki asıl amaç, ABD özelinde birbirini dinlemeyen kitlelerin konuşturmak, aralarındaki ortak noktaları ve farklılıkları keşfetmelerini sağlamak. Yani Breitbart’la sınırlı bir algı dünyasının bir anda Buzzfeed’e açılmasını ya da tam tersini sağlamak.
 
Fazlasıyla polarize olmuş (kutuplaşmış) medya ortamımızda bu tarz bir projenin yaratabileceği etki gerçekten tartışmaya değer; ancak şu da bir gerçek ki netice itibariyla Gobo yalnızca Facebook ve Twitter’ınızın timeline’ına erişip oradaki haberler ve benzeri içerikler üstünden size bir ayna tutuyor. Facebook ve  Twitter’ın asıl ürünü olan kişisel ilişkilerin sürdürülebilirliği, hattâ tanımadığınız insanlara erişme şansı gibi özellikleri içermiyor. Gobo, bu anlamıyla sosyal ağlar için özel bir filtre uygulaması, yeni bir politik tabaka sunuyor.
 
Gobo henüz Türkiye’deki kaynaklar için yeterince “okur yazar” değil; ancak ABD özelinde fena bir iş çıkarmıyor. Ancak burada Gobo’nun da “kodlayabileceği” bir veri var ki o da insanların acaba Gobo’ya ne tür filtrelemeler yapacakları. Bu bana kalırsa en az “diğer tarafı” görmek kadar ilginç
 
Bu arada şunu belirtmek şart. Daha önce bu yönde farklı girişimler de olmuştu. Örneğin Flipfeed Twitter başkalarının gözünden zaman akışlarını gözlemleme imkânını sağlamıştı. Yani bu açıdan Gobo yepyeni bir fikir değil; ama insanların eline daha geniş kontrol mekanizmaları vermesiyle özellikle de algoritmanın ne demek olduğunu ve nasıl bir etki yaptığını görmek bakımından önemli bir deney ortamı.