TikTok, ABD’de yasaklanıyor mu?

ABD ve medya yasaklarının, yan yana gelmeyecek kavramlar gibi gözüküyordu. Ama söz konusu olan, “ulusal güvenlik” kaygısı olunca, ABD tarihinin en ciddi medya yasağı yolda olabilir. Temsilciler Meclisi, TikTok’un Amerika’da yasaklanmasını öngören önemli bir yasa tasarısını 14 Mart’ta kabul etti.

Fakat, daha TikTok’un Amerika’da yasaklı hale gelmesinin önünde uzun bir süreç var; hatta, bu durum hiç gerçekleşmeyebilir de…

Uygulamanın Çinli sahibi ByteDance tarafından, ABD’li bir alıcıya satışının yapılmasını zorunlu kılan yasa tasarısının kanunlaşma süreci hâlâ başlangıç aşamasında. Öncelikle tasarının, Senato’dan onay alması gerekecek. Senato, konuya Temsilciler Meclisi’nden daha şüpheci yaklaşıyor. Yasama sürecindeki bir sonraki adım, tasarının Senato’nun değerlendirilmesine sunulması. Senato, tasarıda değişiklikler yapabilir. Pek çok senatör, şu anda yazıldığı şekliyle yasayla ilgili endişeleri olduğunu açıkladı. Örneğin, yasa tasarısının metninde açıkça TikTok ve ByteDance isimlerinin yer alması nedeniyle bazıları bunun Anayasa’nın, Kongre’nin yasama yoluyla belirli varlıkları hedeflemesini engelleyen bir bölümünü ihlal edebileceğinden endişe ediyor. Demokratların lideri New York Senatörü Chuck Schumer, tasarının oylamaya sunulup sunmayacağına dair bir açıklama yapmadı. Demokratlardan, Senato Ticaret, Bilim ve Ulaştırma Komitesi başkanı olan Washington Senatörü Maria Cantwell, “Senato’nun, Anayasa’ya uygun ve özgürlükleri de koruyan bir yol bulmaya çalışacağını söyledi.

Karmaşık bir süreç

Tasarı, Senato’dan geçerse, Başkan Biden’ın yasayı imzalaması gerekecek. Biden geçen hafta Kongre’nin onaylaması halinde tasarıyı imzalayacağını söylemişti. Ancak, Biden onayladıktan sonra bile TikTok’un yasaklanması söz konusu olmayabilir.

ByteDance’in uygulamayı satın alacak birini bulması için altı ayı olacak. ByteDance, bu süre içerisinde kendisini memnun edecek bir alıcı bulursa yasak, otomatikman ortadan kalkacak. Aksi takdirde, uygulama mağazalarının ve internet hizmeti sağlayan şirketlerinin artık TikTok’u indirme veya uygulamaya güncelleme gönderme olanağı sunmasına izin verilmeyecek.

TikTok, on milyarlarca dolarlık değere sahip: bu nedenle de satışı da kolay değil. ByteDance’in bulacağı alıcının hem ABD hem de Çin’deki yetkililerden onay alması da gerekecek. Dünyanın en başarılı “unicorn”u olan TikTok’un dünya genelindeki toplam değeri, 250 milyar dolara yakın bir değeri var. ABD’deki 170 milyona yakın TikTok kullanıcıları, toplamdakilerin sadece yüzde 14’ünü oluşturuyor ama uygulamanın kârının önemli bir kısmını oluşturuyor.

TikTok’un ABD’deki girişimini satışa zorlama, ByteDance’in önüne zorlu sorular getirecek:

>Uygulamanın çekici yönlerinden biri, küresel çapta içeriğe erişim sağlaması. Tüm yasama süreci hayata geçerse ByteDance, TikTok’un yalnızca Amerika operasyonlarını satmaya veya devretmeye mecbur edilecek. Mevzuat, satış sonrasında ABD ve TikTok’un diğer küresel iştirakları arasında bağlantı kurulmasını yasaklıyor. Bu da, ABD’li bir TikTok’un ana şirketin algoritmalarına veya uygulamanın diğer küresel sürümlerine erişime ihtiyaç duyması durumunda karışıklıklara yol açacak.

> Çin hükümeti de, TikTok’un satışını engelleyebilir. Karşılık olarak Çin’in de, TikTok’un algoritmasının transferini engelleme olanağı verecek adımlar atması muhtemel.

> TikTok’un ABD iştirakı satışa zorlanırsa, gerçek değerinin altında satılacak; bu da, ABD ve Çin’in dengelenmeye çalışılan ilişkilerini gerecek.

Mahkeme süreci de söz konusu

Temsilciler Meclisi’nin tasarısı gerçekten de yasalaşırsa, TikTok veya bir başka taraf, muhtemelen konuyu yargıya taşıyacak. Bu hukuki mücadele sürerken de, olası bir yasak ertelenebilir. Ve, mahkeme kararı sonucu yasa tamamen iptal de edebilir.

Öte yandan, ABD’nin TikTok müptelası veya TikTok’tan kazanç sağlayan kesimleri de, Temsilciler Meclisi’nin başlattığı sürece son derece tepkili. TikTok gerçekten yasaklanırsa, ABD’de “isyan çıkacağını” bile iddia edenler var.

“Uygulama Fabrikası” lakaplı ByteDance, yazılım mühendisi Zhang Yiming tarafından 2012 yılında Pekin’de kurulmuştu. Şirket, algoritmalar konusunda dünyanın lider şirketi olarak görülüyor çünkü TikTok, Douyin ve Toutiao gibi amiral gemisi uygulamaları, uygulamalarını kullanıcılar için çekici hale getiren akışlar sağlayan özelliklere sahip.

Şirketin kurucusu Zhang, Çin’in Güneydoğusu’ndaki Fujian’da, Tianjin Nankai Üniversitesi’nde yazılım mühendisliği okudu. ByteDance’i kurmadan önce, Microsoft’ta kısa bir süre de dahil olmak üzere birçok teknoloji şirketinde çalıştı.

Zhang, 2021’de ByteDance’in yöneticiliğinden ayrıldı; şirketin yönetimini, kurucu ortağı ve üniversiteden oda arkadaşı Liang Rubo’ya devretti. Zhang, bu kararının sebebini açıklarken, “ideal bir yönetici olmak için gereken sosyal becerilere sahip olmadığını” ve gözlerden uzak biçimde şirketin uzun vadeli stratejisini düşünmeye zaman ayırmayı tercih ettiğini söyledi.

ByteDance’in yaklaşık yüzde 60’ı Carlyle Group, General Atlantic ve Susquehanna International Group gibi küresel kurumsal yatırımcılara, yüzde 20’si çalışanlara ve geri kalanı da Zhang’a ait. TikTok’un satışı, ByteDance’in uluslararası yapısı nedeniyle de komplike bir tablo arz ediyor. Uluslararası TikTok’un Singapurlu CEO’su Shou Zi Chew, şirketin yasağı önlemek için, “tüm yasal haklarını” kullanacağını söyledi.

ByteDance, 2020’deTikTok’un ABD’deki varlıklarını satmasını talep eden başkanlık kararnameleri yayınlayan Donald Trump yönetimi sırasında hedef haline gelmişti. Ancak, Trump’ın kararları federal mahkemeler tarafından engellendi. Yasak konusu ilk gündeme getiren Trump, şimdi ise TikTok’un yanında yer alıyor. Bunun sebebi de, başta Facebook ve Instagram’ın sahibi Mark Zuckerberg olmak üzere, ABD’li sosyal medya devlerine olan hıncı. Trump, TikTok’un yasaklanmasının, “Zuckerberg’gillere” yarayacağını da öne sürdü. Dahası, Trump’ın bir dönem sadık destekçilerinden eski Maliye Bakanı Steve Mnuchin de, TikTok’u satın almak isteyebileceğini açıkladı.

ABD siyasetinde Çin etkisinden endişe ettiklerini söyleyenler, yağmurdan kaçarken doluya tutulup, bir yakınına satılması halinde Trump etkisinde bir TikTok ile de karşılaşabilirler.

TikTok’un hikâyesi

ByteDance’ın ilk büyük başarıyı yakalayan uygulaması Toutiao, 2012’de piyasaya sürülmüştü. Toutiao, her kullanıcıya kişiselleştirilmiş bir içerik akışı sağlamak için makine öğrenimi algoritmalarından yararlanan veri toplamaya dayanan bir uygulamaydı. TikTok’un Çin’deki kardeş uygulaması Douyin, 2016’nın sonlarında piyasaya sürüldü ve ByteDance’in 100 milyondan fazla kullanıcıya sahip ikinci uygulaması oldu. Şirket, aynı dönemlerde Douyin’in TikTok adlı uluslararası bir versiyonunu da piyasaya sürdü. ByteDance, iki uygulamanın baştan itibaren iki farklı ürün olarak pazarlandığını söylüyor. Çin iç pazarına yönelik Douyin ve uluslararası piyasa için hazırlanan TikTok, aynı logoyu ve benzer kullanıcı arayüzü tasarımını paylaşıyorlar.

Çoğu büyük Çin şirketinde olduğu gibi, Çin Komünist Partisi’nin de 2014 yılında ByteDance’te bir parti şubesi kurması, Pekin’in şirket üzerindeki etkisine ilişkin şüpheleri arttırdı. Komünist Parti, 2019’da Byte Dance’in yerel yan kuruluşu Beijing ByteDance Technology’de yüzde 1 hisse alarak, yönetim kurulunda da yer edindi.

TikTok, firmanın ABD kullanıcı verilerini Çin hükümetiyle hiçbir zaman paylaşmadığını veya paylaşma talebi almadığını söyledi. TikTok, endişeleri gidermeye çalışmak için Oracle (ORCL.N) ile ittifak kurdu ve 2020’den itibaren Amerikalı kullanıcı verilerini ABD’li firmanın bulut altyapısında barındırmaya başladı.

Etiketler: abd, ByteDance, TikTok