Nasıl oldu da, İsmet Hanım’ın kimseye iç dökemeyişini, derdini buraya bağladım bilmiyorum. Ama, çelik kapı ardına sığınmışlar ile bodrum kat’ta yaşayan adam’ın aynı binada, ortak yaşam alanında iken birbirlerinden habersiz, mesafeli olmalarına takılıyorum

Adlarını saydığım yazarlar sırasıyla İtalyan, Fransız ve Danimarkalı. Ve hepsi de kendi örnekleri ile aynı şeyi söylüyor: tuzu kuru olanların, tuzu yaş olanları yok sayan bakışsızlığı. Şule Çiltaş ile Türkiye dahil, dört farklı ülkenin yazarı, aynı üstenci tutumun altını çiziyorlar. Enteresan bir ortaklık. Bu durumda yerli, milli gibi şeysiler nerede kalıyor?

“…gerçekliğin verilerinden yararlandığı için belgesel ve tarihsel, (…) metne giren parçaları kendine özgü bir biçimde yorumladığı ve birleştirdiği için kurmaca, metinde belirsiz bir imkân olarak yansıyan bir kurtuluş fikri bıraktığı için ütopik, yandaşı olduğu dünya görüşü karşısında eleştirel olduğu için yeniden kurucu…”

“Oğlanların langırt oynadığı kafenin önünden bakışlarını eğip geçmek” de tanıdık. Bakışlarını sakınarak yaşamak, kısıtlanmak… Sadece 1950’ler 60’lar için söz konusu değil, sokakların erkeklere ait olması halen geçerli bir durum. Gerçi kadın hareketi bu durumu bir ölçüde kırdı ama insan canlısı bazı alışkanlıklarını kolay terketmiyor. Tekamül etmiyor diyebilirim

“Başlangıçta Seneler’de hiç kimsenin olmamasını istiyordum, dünyanın geri kalanıyla etkileşim halindeki Fransız toplumuna dair kolektif bir metin olacaktı. Fakat öyle olunca da tarih kitabına benzemesinden korktum.” (Annie Ernaux)

Bir kuşakdaşım Kemalettin Tuğcu ismini verdi. Yanına bir yorum ekledi: “yoksulluğu sevdirmek projesi.” Ben hiç Tuğcu okumadım. Fakat kuşakdaşlarımın çoğunda izi var. Ruha jilet atmak gibi bi şey olarak tarif ediyorlar

Geçen yüzyılda, Düzene uygun kafalar nasıl oluşturulur? adlı bir kitap okumuştum. Kitabın ana fikri, “Okulda insanlar imal edilir. Bu insan yapma sürecine eğitim denir” idi

Ernaux’nun “’42 yılı…” dediği yıllar, buralarda gündelik dilde “Alman Harbi” olarak anılırdı. O yılların işbirlikçilerini ve direnişçilerini, sinema ve edebiyattan hatırlıyorum. Yüz yüze gelmişliğim olan tanıdığım bir direnişçi, Almanların Yunanistan’ı işgal ettiği yıllarda, Atina’da liman bölgesini korumak, kollamakla görevli bir yeraltı direniş örgütünde “capitan” rütbeli idi. Fethiye-Kayaköy’den (Makri – Levissi) sürgündür

Kadınların yeni koşullara ayak uydurma yeteneği dikkatimi çekiyor. Seneler romanındaki anne, gündelik hayatın gereklerine uygun kararları almakta, çekip çevirmekte baba’ya oranla daha başarılı. Benim büyüdüğüm evde de öyleydi

Başka dillere çevrilmiş herhangi bir anlatı, onu okumuş olanları birbirine bağlar. Görünmez bir bağdır. Ama vardır. Ben bazen ona “ağ” diyebiliyorum

“Okulda Fransızcanın nasıl konuşulması gerektiğini öğrenir. İki ‘dil’ vardır artık, ‘yaşadığı’ ve ‘okuduğu’ dünyaların farklılığını kavrar; sınıfsal hiyerarşiyi, egemen dünyayı ve yönetilen sınıfı anlamasına yol açar okul. Dil ve sözle, bakış ve davranışla ‘sınıf savaşları’ erken işaretlerini sunmaktadır”

Sofrada Kırım Savaşı sohbeti yapanların Erzincanlı Sadık’tan ve şehirlerden toplanıp cepheye gönderilen sivillerden -doğal olarak- haberleri yoktu. Ben bu habersizliği mesele etmeye çalışıyorum

“Madam Verne, kış akşamının erken gölgesinde alaca bir renge bürünmüş olan oturma odasında, şöminedeki odun yığınına kendi elleriyle bir kibrit çaktı. Jules Verne konukların paltolarını aldı. Madam Verne, Nellie Bly’ı şöminenin yanındaki bir sandalyeye götürdü ve karşısındaki sandalyeye oturdu…”

Lenu, Lila’ya dair söylediklerinde haklı. 4. kattan düşen tuğla örneğinde Lila’da bir farkla aynı şeyi yapardı. Tuğlanın gelişine bakar ve bir matador edasıyla yarım adım kenara çekilirdi. Tıpkı, oğlan çocuklarının attıkları taşlar karşısında yaptığı gibi

Mafya hukuku inceliklidir, bilirsiniz. Neticede “mal” teslim edilmiş, sorun çözülmüş. Ben bunu yıllar sonra, mahalle hafızasını kazımaya niyetlendiğim günlerde yaşı benden büyüklerden duydum. Umarım bu paragraftan sonra hiç kimse bana “İtalya veya Napoli üzerine kalem oynatmak senin neyine?” diyemez

Napoli Romanları hakikaten  hafızamı dürtüyor. Annie Ernaux’un “Seneler”i de zaman zaman hafızamı bir yerlere gönderiyor ama Ferrante’nin göndermeleri daha yoğun, daha tanıdık…

Napoli Romanları’nın anlatıcı sesi Lenu’nun sesi idi. Beni sardı. Hatta içine çekti. Su kemeri takıntım soldu. İyi de oldu. Bayan Ferrante’nin kulağına “adamın biri Napoli Romanları’nı Roma su kemeri izi bulmak için okuyor” şeklinde bir cümle gitse utanırdım

Napoli Romanları’nı okumaya birkaç sene önce başladım. Çok garip bir sebeple başladım. Belki de sebebimi sır olarak saklamalıyım. Fakat artık çok geç