“Oğlanların langırt oynadığı kafenin önünden bakışlarını eğip geçmek” de tanıdık. Bakışlarını sakınarak yaşamak, kısıtlanmak… Sadece 1950’ler 60’lar için söz konusu değil, sokakların erkeklere ait olması halen geçerli bir durum. Gerçi kadın hareketi bu durumu bir ölçüde kırdı ama insan canlısı bazı alışkanlıklarını kolay terketmiyor. Tekamül etmiyor diyebilirim

“Başlangıçta Seneler’de hiç kimsenin olmamasını istiyordum, dünyanın geri kalanıyla etkileşim halindeki Fransız toplumuna dair kolektif bir metin olacaktı. Fakat öyle olunca da tarih kitabına benzemesinden korktum.” (Annie Ernaux)

Bir kuşakdaşım Kemalettin Tuğcu ismini verdi. Yanına bir yorum ekledi: “yoksulluğu sevdirmek projesi.” Ben hiç Tuğcu okumadım. Fakat kuşakdaşlarımın çoğunda izi var. Ruha jilet atmak gibi bi şey olarak tarif ediyorlar

Geçen yüzyılda, Düzene uygun kafalar nasıl oluşturulur? adlı bir kitap okumuştum. Kitabın ana fikri, “Okulda insanlar imal edilir. Bu insan yapma sürecine eğitim denir” idi

Ernaux’nun “’42 yılı…” dediği yıllar, buralarda gündelik dilde “Alman Harbi” olarak anılırdı. O yılların işbirlikçilerini ve direnişçilerini, sinema ve edebiyattan hatırlıyorum. Yüz yüze gelmişliğim olan tanıdığım bir direnişçi, Almanların Yunanistan’ı işgal ettiği yıllarda, Atina’da liman bölgesini korumak, kollamakla görevli bir yeraltı direniş örgütünde “capitan” rütbeli idi. Fethiye-Kayaköy’den (Makri – Levissi) sürgündür

Kadınların yeni koşullara ayak uydurma yeteneği dikkatimi çekiyor. Seneler romanındaki anne, gündelik hayatın gereklerine uygun kararları almakta, çekip çevirmekte baba’ya oranla daha başarılı. Benim büyüdüğüm evde de öyleydi

Başka dillere çevrilmiş herhangi bir anlatı, onu okumuş olanları birbirine bağlar. Görünmez bir bağdır. Ama vardır. Ben bazen ona “ağ” diyebiliyorum

“Okulda Fransızcanın nasıl konuşulması gerektiğini öğrenir. İki ‘dil’ vardır artık, ‘yaşadığı’ ve ‘okuduğu’ dünyaların farklılığını kavrar; sınıfsal hiyerarşiyi, egemen dünyayı ve yönetilen sınıfı anlamasına yol açar okul. Dil ve sözle, bakış ve davranışla ‘sınıf savaşları’ erken işaretlerini sunmaktadır”

Sofrada Kırım Savaşı sohbeti yapanların Erzincanlı Sadık’tan ve şehirlerden toplanıp cepheye gönderilen sivillerden -doğal olarak- haberleri yoktu. Ben bu habersizliği mesele etmeye çalışıyorum

“Madam Verne, kış akşamının erken gölgesinde alaca bir renge bürünmüş olan oturma odasında, şöminedeki odun yığınına kendi elleriyle bir kibrit çaktı. Jules Verne konukların paltolarını aldı. Madam Verne, Nellie Bly’ı şöminenin yanındaki bir sandalyeye götürdü ve karşısındaki sandalyeye oturdu…”

Lenu, Lila’ya dair söylediklerinde haklı. 4. kattan düşen tuğla örneğinde Lila’da bir farkla aynı şeyi yapardı. Tuğlanın gelişine bakar ve bir matador edasıyla yarım adım kenara çekilirdi. Tıpkı, oğlan çocuklarının attıkları taşlar karşısında yaptığı gibi

Mafya hukuku inceliklidir, bilirsiniz. Neticede “mal” teslim edilmiş, sorun çözülmüş. Ben bunu yıllar sonra, mahalle hafızasını kazımaya niyetlendiğim günlerde yaşı benden büyüklerden duydum. Umarım bu paragraftan sonra hiç kimse bana “İtalya veya Napoli üzerine kalem oynatmak senin neyine?” diyemez

Napoli Romanları hakikaten  hafızamı dürtüyor. Annie Ernaux’un “Seneler”i de zaman zaman hafızamı bir yerlere gönderiyor ama Ferrante’nin göndermeleri daha yoğun, daha tanıdık…

Napoli Romanları’nın anlatıcı sesi Lenu’nun sesi idi. Beni sardı. Hatta içine çekti. Su kemeri takıntım soldu. İyi de oldu. Bayan Ferrante’nin kulağına “adamın biri Napoli Romanları’nı Roma su kemeri izi bulmak için okuyor” şeklinde bir cümle gitse utanırdım

Napoli Romanları’nı okumaya birkaç sene önce başladım. Çok garip bir sebeple başladım. Belki de sebebimi sır olarak saklamalıyım. Fakat artık çok geç

Ferrante’nin romanları, kadınların entelektüel ve yaratıcı ortak emeğinin verimli örneklerini sunar ve teşvik eder. Bu makalede, Ferrante’nin metinlerinin sayfalarında canlandırılan kadınlar arasındaki işbirlikleri, arkadaşlıklar ve miraslar ile Ferrante araştırmalarının kadın arkadaşlığı ve kadın soyağaçları fikrini nasıl ele aldığı üzerinde duracağım

Yüz milyonlarca insanın yeryüzündeki savruluşlarının dinamiklerini anladığımızı sanmıyorum. “Ateş düştüğü yeri yakar” deriz ama galiba düşen ateş yoğunluğu hemen hemen gezegeni kaplıyor artık

Elena Ferrante ve Annie Ernaux romanlarından hareketle iz sürmeye başladım. İz dediğim, okurken yol açtıkları çağrışımları ve hafıza tetiklemelerini dillendiriyorum. Burada dillendirdiğim çağrışımlardan söz etmeyeceğim…