Geçmiş yıllara dair incelemeleri aktarmakla bir amacım, emek veren kişilere saygı anlamında, memleket boş değil anlamında. Diğer amacım, yoksulluğun/yokullaştırmanın bence kronik yapısını gösteren tarihsel derinliği görünür kılmak

Hikâye anlatıcısı Kara Hüseyin’den her fırsatta sözederim. En meşhur hikâyesi Atatürk ile Hitler’i at arabası ile gezdirdiği hikâyedir. Hüseyin, iki kara kısraklı arabası ile Unkapanı’nda beklerken yanına bir yaver gelmiş, “Paşa seni ve arabanı istiyor, misafiri var” demiş. “Hay hay” demiş Kara Hüseyin

Yazıyı yanlara doğru esnetmiş ve kutsal ana akıştan ayrılmış, bir nevi günaha batmış olabilirim. Ama kendimi savunmama izin verin

“1950’ler, yoksulluktan söz etmenin çok kolay olmadığı bir dönem. Bu, anti-komünizmin, siyaseti ve fikir hayatını çok ciddi bir biçimde etkilediği, Lenin’e benzetilen resimler, orak çekice benzetilen şekiller gibi, ‘sefalet edebiyatı yapmak’ suçlamasının suçlananlar için ciddi sonuçlara yol açabileceği bir dönem.”

“Hayatın dışına itilmek” ifadesi içinde çok şey taşıyor. Kim, kimi nasıl itiyor? Hayatın dışı nere? İçi, kenarı nere? Sınırlar nasıl belirleniyor? Kaç hayat var?

Esasen yoksula bakışı mesele edinmeye çalışıyorum. Bu cümleye nihayet gelebildiğim için kendimi kutlarım. Yoksula bakış çetrefilli. Yoksulun kendine bakışı, yoksulun diğer yoksula bakışı, yoksulun edebiyat, basında temsili…vb.

Nasıl oldu da, İsmet Hanım’ın kimseye iç dökemeyişini, derdini buraya bağladım bilmiyorum. Ama, çelik kapı ardına sığınmışlar ile bodrum kat’ta yaşayan adam’ın aynı binada, ortak yaşam alanında iken birbirlerinden habersiz, mesafeli olmalarına takılıyorum

Adlarını saydığım yazarlar sırasıyla İtalyan, Fransız ve Danimarkalı. Ve hepsi de kendi örnekleri ile aynı şeyi söylüyor: tuzu kuru olanların, tuzu yaş olanları yok sayan bakışsızlığı. Şule Çiltaş ile Türkiye dahil, dört farklı ülkenin yazarı, aynı üstenci tutumun altını çiziyorlar. Enteresan bir ortaklık. Bu durumda yerli, milli gibi şeysiler nerede kalıyor?

“…gerçekliğin verilerinden yararlandığı için belgesel ve tarihsel, (…) metne giren parçaları kendine özgü bir biçimde yorumladığı ve birleştirdiği için kurmaca, metinde belirsiz bir imkân olarak yansıyan bir kurtuluş fikri bıraktığı için ütopik, yandaşı olduğu dünya görüşü karşısında eleştirel olduğu için yeniden kurucu…”

“Oğlanların langırt oynadığı kafenin önünden bakışlarını eğip geçmek” de tanıdık. Bakışlarını sakınarak yaşamak, kısıtlanmak… Sadece 1950’ler 60’lar için söz konusu değil, sokakların erkeklere ait olması halen geçerli bir durum. Gerçi kadın hareketi bu durumu bir ölçüde kırdı ama insan canlısı bazı alışkanlıklarını kolay terketmiyor. Tekamül etmiyor diyebilirim

“Başlangıçta Seneler’de hiç kimsenin olmamasını istiyordum, dünyanın geri kalanıyla etkileşim halindeki Fransız toplumuna dair kolektif bir metin olacaktı. Fakat öyle olunca da tarih kitabına benzemesinden korktum.” (Annie Ernaux)

Bir kuşakdaşım Kemalettin Tuğcu ismini verdi. Yanına bir yorum ekledi: “yoksulluğu sevdirmek projesi.” Ben hiç Tuğcu okumadım. Fakat kuşakdaşlarımın çoğunda izi var. Ruha jilet atmak gibi bi şey olarak tarif ediyorlar

Geçen yüzyılda, Düzene uygun kafalar nasıl oluşturulur? adlı bir kitap okumuştum. Kitabın ana fikri, “Okulda insanlar imal edilir. Bu insan yapma sürecine eğitim denir” idi

Ernaux’nun “’42 yılı…” dediği yıllar, buralarda gündelik dilde “Alman Harbi” olarak anılırdı. O yılların işbirlikçilerini ve direnişçilerini, sinema ve edebiyattan hatırlıyorum. Yüz yüze gelmişliğim olan tanıdığım bir direnişçi, Almanların Yunanistan’ı işgal ettiği yıllarda, Atina’da liman bölgesini korumak, kollamakla görevli bir yeraltı direniş örgütünde “capitan” rütbeli idi. Fethiye-Kayaköy’den (Makri – Levissi) sürgündür

Kadınların yeni koşullara ayak uydurma yeteneği dikkatimi çekiyor. Seneler romanındaki anne, gündelik hayatın gereklerine uygun kararları almakta, çekip çevirmekte baba’ya oranla daha başarılı. Benim büyüdüğüm evde de öyleydi

Başka dillere çevrilmiş herhangi bir anlatı, onu okumuş olanları birbirine bağlar. Görünmez bir bağdır. Ama vardır. Ben bazen ona “ağ” diyebiliyorum

“Okulda Fransızcanın nasıl konuşulması gerektiğini öğrenir. İki ‘dil’ vardır artık, ‘yaşadığı’ ve ‘okuduğu’ dünyaların farklılığını kavrar; sınıfsal hiyerarşiyi, egemen dünyayı ve yönetilen sınıfı anlamasına yol açar okul. Dil ve sözle, bakış ve davranışla ‘sınıf savaşları’ erken işaretlerini sunmaktadır”

Sofrada Kırım Savaşı sohbeti yapanların Erzincanlı Sadık’tan ve şehirlerden toplanıp cepheye gönderilen sivillerden -doğal olarak- haberleri yoktu. Ben bu habersizliği mesele etmeye çalışıyorum